Læknablaðið - 15.01.2008, Síða 16

FRÆÐIGREINAR
LIFRARBÓLGA
C
Tengsl klínískra og vefjafræöilegra þátta
Fylgni reyndist vera milli aldurs sjúklinga við
sýnatöku (r = 0,467 (p<0,05)) og aldurs við smit
(r = 0,313 (p<0,05)) og bandvefsmyndun, en ekki
ákveðin fylgni við bólgu. Ekki voru tengsl milli
þess hversu lengi einstaklingar höfðu verið sýkt-
ir og bólgu eða bandvefs. Marktæk fylgni var á
milli hækkunar á lifrarprófum og bólgu (r = 0,250
(p<0,05)) og bandvefs (r=0,324 (p<0,05)). Ekki var
munur á bólgu og bandvef í lifrarsýnum eftir smit-
leiðum eða hvort saga var um sýkingu af völdum
lifrarbólguveiru B. Af þeim sjúklingum sem voru
HbsAg jákvæðir hafði annar bólgudrepsstuðul 7
og bandvefsstuðul 1 og hinn bólgudrepsstuðul
2 og bandvefsstuðul 1. HIV jákvæður sjúklingur
hafði bólgudrepsstuðul 3 og bandvefsstuðul 3.
Fylgni kom fram milli bandvefsstigs og fituum-
breytinga í lifrarfrumum (r = 0,350 (p<0,05))
og einnig milli bólgu og fituumbreytinga: (r =
0,218 (p<0,05)). Þá kom fram greinileg fylgni milli
bólgu og bandvefsmyndunar í lifrinni (r = 0,397
(p<0,05)). Fjórir einstaklingar voru með skorpu-
lifur, þrjár konur og eirtn karl. Aldur kvennanna
var 54, 61 og 64 ár. Karlmaðurinn var 52 ára. Tveir
smituðust við blóðgjöf og var smittími þeirra 7 og
16 ár. I tveimur tilvikum var smitleið og smittími
óþekktur.
Umræða
Meginniðurstöður þessarar rannsóknar eru þær
að sjúklingar með lifrarbólgu C hér á landi sem
farið hafa í lifrarsýnatöku hafa tiltölulega vægan
lifrarsjúkdóm. Því eldri sem einstaklingarnir eru
við smit, þeim mun meiri bandvefsmyndun hefur
orðið.
Meirihluti sjúklinganna voru karlar og skýr-
ist það væntanlega af því að meðal sprautufíkla
eru þeir mun fleiri en konur (7). Flestir voru
sprautufíklar enda sýna fyrri kannanir að mikill
meirihluti þeirra sem greinast með lifrarbólgu C
tilheyra þessum áhættuhópi (6, 10). Sýking við
blóðgjafir var algeng smitleið áður en blóðvatns-
próf til greiningar á lifrarbólguveiru C komu á
markað árið 1991 en eftir það eru slíkar sýkingar
afar sjaldgæfar (2). í rannsóknarhópnum sýktist
enginn á þennan hátt hér á landi eftir að farið var
að nota greiningarprófin við skimun á blóði.
Erfitt er að leggja nákvæmt mat á hversu lengi
hver einstaklingur hefur haft sjúkdóminn, einkum
vegna þess að smitið er yfirleitt einkennalaust.
Þetta á sérstaklega við þar sem enginn áhættuþátt-
ur er þekktur en er auðveldara þegar um til dæmis
blóðþega er að ræða. Rannsóknir benda til að
sprautufíklar smitist tiltölulega snemma eða innan
l-2ja ára eftir að sprautunotkun hefst (11). Því er
byrjun sprautunotkunar oft notuð sem nálgun
á upphafi sjúkdómsins og var svo gert í okkar
rannsókn. Meðalsmittíminn í rannsóknirtni var
rúmlega átta ár og 70% sjúklinganna voru smitaðir
í 10 ár eða skemur. Þetta verður að teljast stuttur
tími þar sem gangur sjúkdómsins er yfirleitt talinn
í áratugum fremur en árum (4). Helsta skýringin
á þessu er að sprautunotkun fór ekki að breiðast
út meðal fíkniefnaneytenda hér á landi fyrr en
um miðjan áttunda áratuginn (10). Þetta skýrir
væntanlega einnig tiltölulega lágan meðalaldur í
rannsókninni.
Fjórðungur sjúklinga hafði jákvæð blóðvatns-
próf fyrir lifrarbólgu B. Þetta kemur ekki á óvart
þar sem smitleiðir lifrarbólguveira B og C eru
svipaðar. Af þeim sem smitast á fullorðinsárum af
lifrarbólgu B fá innan við 5% langvinna sýkingu
(12). J þessari rannsólm voru aðeins tveir með
merki um virka sýkingu en blóðvatnspróf hinna
bentu til eldra smits. Einungis einn í þessari rann-
sókn var jafnframt smitaður af HIV. Rannsóknir
erlendis sýna að meðal HIV smitaðra er samliliða
smit af lifrarbólguveiru C algengt, einkum í hópi
sprautufíkla (13). Hér á landi er HIV smit sjaldgæft
meðal sprautufíkla (14).
Rannsókn okkar sýnir að sjúklingar með lifrar-
bólgu C hér á landi sem fóru í lifrarsýnistöku á ár-
unum 1991-2001 höfðu fremur lítinn lifrarskaða af
völdum sjúkdómsins. Langflestir, eða 96%, höfðu
bólgudrepsstuðul 0-6 af 18 sem þýðir mjög væga
eða væga bólgu. Þá höfðu 95% enga, mjög væga
eða væga bandvefsmyndun í lifrinni. Einungis
fjórir voru með skorpulifur. Gera má ráð fyrir að
lifrarsýni sé fremur tekið úr þeim sem líklegri eru
til að hafa meiri skaða, til dæmis þeim sem hafa
haft sjúkdóminn lengi eða hafa mikla hækkun á
lifrarprófum. Því er líklegt að meðal sjúklinga með
lifrarbólgu C hér á landi sé lifrarskaði almennt að
minnsta kosti ekki meiri en fram kemur í þess-
ari rannsókn. Nokkrar skýringar liggja að baki
vægum lifrarskaða í þessum sjúklingahópi. Sú
nærtækasta er stuttur smittími. Hjá sjúklingum
með langvinna lifrarbólgu tekur þróun skorpu-
lifrar yfirleitt langan tíma. í rannsókn Poynards
og félaga var meðaltími frá smiti til skorpulifrar
30 ár (4). Rannsóknir sýna að 5-25% sjúklinga með
langvinna lifrarbólgu C fá skorpulifur eftir 20 ár.
Hinn mikli breytileiki í algengi skorpulifrar milli
rannsókna skýrist af mismunandi hönnun rann-
sókna og ólíkum sjúklingahópum (15). Aftursæjar
rannsóknir á sérhæfðum stofnunum sýna almennt
mun hærra hlutfall skorpulifrar en framsæjar
rannsóknir. Rannsóknir frá slíkum sérhæfðum
stofnunum eru sjálfkrafa með innbyggðri skekkju
vegna valinna tilfella. Athugun á stórum hópi
kvenna sem smituðust af lifrarbólgu C með meng-
16 LÆKNAblaðiö 2008/94