Læknablaðið - 15.09.2010, Síða 45

H
UMRÆÐA 0 G FRÉTTIR
EIÐURSVÍSINDAMAÐUR
má orða þannig að lífsgæði sjúklings með
lungnakrabbamein eru yfirleitt ekki skert nema
í tiltölulega stuttan tíma, rétt undir andlátið.
Sjúklingur með langvinna lungnateppu lifir
mun lengur með sjúkdóminn en lífsgæðin
eru skert verulega í mun lengri tíma. Þrátt
fyrir að lyf geri visst gagn og slái á einkenni
hefur ekki orðið stórvægileg framför í meðferð
langvinnrar lxmgnateppu á undanförnum árum.
Við breytum ekki gangi sjúkdómsins nema
að litlu leyti. Greining á sér yfirleitt stað
fremur seint á sjúkdómsferlinu og meðferð hefur
því tiltölulega lítil áhrif. Flestir inniliggjandi
sjúklingar lungnadeildar eru með langvinna
lungnateppu, mun fleiri á hverjum tíma en
krabbameinssjúklingar."
Evrópukönnunin 1990 leiddi í ljós að 40% fólks
á aldrinum 20-44 ára reykti að staðaldri. „ísland
var í þeim tíma í öðru sæti N-Evrópuþjóða með
algengi reykinga í þessum aldurshópi. Ekki
tók betra við þegar algengi óbeinna reykinga
var skoðað en þar voru Islendingar í fremur
vafasömu heiðurssæti. Á sama tíma mátti maður
hlusta á opinbera aðila tala digurbarkalega
um að Islendingar væru fremstir meðal þjóða
í reykingavömum. í rannsóknunum árið 2000
og síðar hafði vissulega dregið úr reykingunum
en við vorum þó meðal fremstu reykingaþjóða
N-Evrópu. BOLD rannsóknin árið 2004 leiddi í ljós
að íslenska konan skipaði heiðurssætið því 61%
íslenskra kvenna reyktu eða höfðu reykt."
Þórarinn er ómyrkur í máli þegar hann ræðir
um reykingamar og afleiðingar þeirra. Hann
bendir á að þrátt fyrir að dregið hafi talsvert
úr reykingum meðal þjóðarinnar í heild á
undanförnum árum staðfesti kannanir að meðal
yngstu aldurshópanna, unglinga, hefur ekki dregið
úr reykingum í sama mæli og hjá eldri hópunum.
„Hér erum við að tala um aldurshópinn 12-18
ára sem ekki hefur einu sinni leyfi til að kaupa
tóbak. Við virðumst búa við það einkennilega
ástand á Islandi að aðgengi barna og unglinga
að tóbaki er ótrúlega auðvelt og alltof margir
byrja að reykja á unglingsaldri og reyna síðan á
þrítugs- eða fertugsaldri að hætta reykingum.
Það hefur vakið furðu mína og margra annarra
heilbrigðisstarfsmanna hversu mikil andstaða
virðist vera í hópi stjórnmálamanna við ákveðnara
og afdráttarlausara banni við sölu á tóbaki. Það
hefur margsannast erlendis á undanförnum
árum og áratugum að tóbaksframleiðendur
hika ekki við að bera fé á þá sem bera ábyrgð
á reglusetningu um tóbaksvarnir og það væri
verðugt rannsóknarefni að kanna hvort því sé á
annan veg farið hér á landi."
Mikilvægt að greina sjúkdóminn fyrr
Greining langvinnrar lungnateppu er að
sögn Þórarins mjög ábótavant. „Langvinna
lungnateppu má greina með einföldu blástursprófi
og það er í rauninni óskiljanlegt að blástursprófið
sé ekki löngu orðinn sjálfsagður hluti af
almennri heilsufarskoðun fólks sem kemur á
heilsugæsluna. Hingað á lungnadeildina koma
sjúklingar með langt gengna lungnateppu sem
hafa aldrei á æfinni tekið blásturspróf en fengið
endurtekna sýklalyfjakúra hjá heimilislækni
vegna öndunarfæraeinkenna. Að þessu leyti
stöndum við langt að baki þeim þjóðum sem
við viljum helst bera okkur saman við. Hér
er um að ræða samvinnuverkefni okkar og
heilsugæslunnar en þó vil ég leggja alla áherslu á
að mikilvægast af öllu er að draga úr reykingum
með öllum tiltækum ráðum. Blásturspróf ætti að
vera búið að framkvæma á öllum sem orðnir eru
fertugir og þeim sem sýna einkenni á að fylgja
eftir uppfrá því. Með þessu gætum við haldið
niðri sjúkdómnum og værum að fá færri sjúklinga
til meðferðar með ómeðhöndlaða langvinna
lungnateppu á lokastigi."
Þórarinn segir að auk þeirra kannana sem
þegar eru nefndar hafi verið gerð könnun á
langvinnri lungnateppu á íslandi í samanburði
við hin Norðurlöndin og birtar um það firrrm
greinar undir forystu Gunnars Guðmundssonar
lungnalæknis. „Það er mikil þörf á að rannsaka
betur langvinna lungnateppu og vonandi tekst
okkur að virkja til þess ungt fólk. Það skiptir
meginmáli að við getum boðið unga fólkinu
samkeppnishæft umhverfi sem stenst samanburð
við það sem er á norrænum háskólasjúkrahúsum.
Framtíðin felst í menntun unga fólksins og það
er ánægjulegt að áherslan í háskólaumhverfinu
er á að ungt fólk hefji snemma rannsókna- og
vísindaferil sinn til að ná árangri. Sjálfur var ég
kominn vel á fertugsaldur þegar ég birti mína
fyrstu vísindagrein en við viljum að unga fólkið í
dag sé komið mun fyrr af stað."
Leiðrétting
I Læknablaðinu í júlí síðastliðnum, í umfjöllun Þorkels Jóhannessonar
um mynd mánaðarins, var föðumafn Magnúsar prófessors í lyfjafræði
ranghermt en hann er Jóhannsson. Blaðið biðst velvirðingar á þessu.

LÆKNAblaðið 2010/96 557