Læknablaðið - 15.12.2013, Qupperneq 19

RANNSÓKN
Tafla II. Meðhöndlun utanlegsþykktar á Islandl 2000-2009.
Heildarfjöldi N = 836 2000-2004 N = 444 2005-2009 N = 392
n % n % n %
Biðmeðhöndlun 16 1,9 7 1,6 9 2,3
MTX-meðferð 27 3,2 2 0,4 25 6,4
Árangurslaus lyfjameðferð 6 22,2
Aðgerð 793 94,9 435 98,0 358 91,3
Enduraðgerð 21 2,7
MTX I kjölfar aðgerðar
Innan 24 tíma frá aðgerð 2 0,3
Eftir 24 tíma frá aðgerð 13 1,6
14,1/1000 skráðar þunganir (p=0,003) og úr 14,1/10000 konum í
11,7/10000 (p<0,009).
Meðalaldur við greiningu var 30,6 ár (bil 15-46 ára). Atta konur
voru í aldurshópnum 45-46 ára. Að þeim meðtöldum var nýgengið
á öllu tímabilinu 12,2/10000 konur á ári. Mynd 1 sýnir nýgengi í
hverjum 5 ára aldurshópi miðað við 1000 þunganir og breytingu
milli 5 ára tímabilanna.
Með aðgerð voru staðfestar 799 utanlegsþykktir; þar af 786 í
eggjaleiðara (98,4%), 8 á eggjastokk (1,0%) og 5 í leghluta eggja-
leiðara (0,6%). Af þeim konum sem voru með eggjaleiðaraþykkt
var ein með utanlegsþykkt í báðum eggjaleiðurum og fjórar með
staðvilluþungun (þungun á sama tíma innan og utan legs, hete-
rotopic pregnancy). Af þeim gengu þrjár fulla meðgöngu eftir að
utanlegsþykktin var fjarlægð og fæddu lifandi barn.
Yfirlit um meðferð og aðgerðartækni á öllu landinu eru í töflum
II og III. Á fyrra 5 ára tímabilinu fóru 98,0% í aðgerð sem fyrstu
meðferð og aðeins tvær konur fengu MTX sem fyrstu meðferð. Á
seinna tímabilinu fóru 91,3% kvennanna í aðgerð og 6,4% fengu
MTX (p<0,0001). Lyfjameðferð með MTX var aðeins veitt á Land-
spítala. Af 27 konum sem fengu MTX sem fyrstu meðferð fóru 6
(22,2%) í aðgerð vegna misheppnaðrar lyfjameðferðar. Meðaltal
ji-hCG þéttni í sermi við upphaf MTX-meðferðar var 918,2 IU/L
(bil 193,9-2186 IU/L) hjá konum sem þurftu aðgerð eftir lyfjameð-
ferð, en 617,3 IU/L (bil 82,0-2723 IU/L) þar sem MTX-meðferðin
dugði. Smæð hópanna gerði frekari samanburð ekki raunhæfan.
Alls fóru 14,7% í opna skurðaðgerð en 85,3% í kviðsjáraðgerð
eingöngu. Marktæk fjölgun varð á kviðsjáraðgerðum milli 5 ára
tímabila (p<0,0001). Eggjaleiðari var fjarlægður hjá 571 konu
(72,0%) en skilinn eftir hjá 222 (28,0%). Eggjaleiðarinn var tekinn í
77,8% opinna skurðaðgerða en 71,0% kviðsjáraðgerða. Þessi munur
reyndist ekki marktækur, hvorki fyrir allt tímabilið né milli 5 ára
tímabila. Alls fór 21 kona í enduraðgerð og 13 konur fengu viðbót-
armeðferð með MTX þegar liðnar voru meira en 24 klukkustundir
frá aðgerð, sem tókst hjá 10 konum en þrjár þurftu enduraðgerð
þrátt fyrir MTX. Samtals þurfti því 31 kona (3,9%) viðbótarmeð-
ferð eftir skurðaðgerð, það er aðra skurðaðgerð, MTX eða hvort
tveggja. Af þeim voru 26 konur þar sem eggjaleiðari var skilinn
eftir í fyrstu aðgerð eða 11,7% af þeim 222 þar sem eggjaleiðarinn
var skilinn eftir.
Meirihluti meðferða var á Landspítala (77,4%), en þar fóru 605
konur af 647 (93,5%) í aðgerð sem fyrstu meðferð; 34 (5,6%) í opna
skurðaðgerð og 571 (94,4%) í kviðsjáraðgerð eingöngu. Marktæk
fjölgun varð á kviðsjáraðgerðum, úr 91,3% á fyrra 5 ára tímabilinu
í 98,1% á því seinna (p<0,001). Tíu konur voru lagðar inn vegna
fylgikvilla innan 30 daga. Eggjaleiðari var fjarlægður hjá 423
(69,9%) en skilinn eftir hjá 182 (30,1%). Um 7 sinnum meiri líkur
voru á að eggjaleiðari væri tekinn ef aðgerð var opin (94,1%), mið-
að við kviðsjáraðgerð (68,5%)(OR: 7,37, 95% CI 1,75-31,07, p<0,002).
Ekki var marktækur munur milli 5 ára tímabilanna.
Alls voru 189 konur meðhöndlaðar utan Landspítala og allar
fóru í aðgerð sem fyrstu meðferð nema ein sem fékk biðmeðhöndl-
un á seinna tímabilinu. I opna skurðaðgerð fóru 83 konur (44,2%)
og 105 (55,8%) í kviðsjáraðgerð eingöngu. Milli tímabilanna fjölg-
aði kviðsjáraðgerðum (p<0,001). Eggjaleiðari var fjarlægður hjá
148 konum (78,7%) en skilinn eftir hjá 40 (21,3%). Rúmlega tvöfalt
minni líkur voru á að eggjaleiðari væri tekinn ef aðgerð var opin,
miðað við kviðsjáraðgerð (OR: 0,44, 95% CI 0,22-0,90, p<0,03).
Eggjaleiðari var skilinn eftir í 28,9% opinna skurðaðgerða en 15,2%
kviðsjáraðgerða. Ekki var marktækur munur milli 5 ára tímabila
á því hvort eggjaleiðarinn var tekinn eða skilinn eftir í opinni
skurðaðgerð annars vegar og kviðsjáraðgerð hins vegar.
Á öllu landinu var meðallega eftir opna skurðaðgerð 3,2 dagar
en 0,9 dagar eftir kviðsjáraðgerð (p<0,001). Meðallega eftir opna
aðgerð styttist úr 3,4 dögum á fyrra tímabilinu í 2,6 daga á því
seinna (p<0,01). Meðallega eftir kviðsjáraðgerð breyttist ekki milli
tímabilanna. Á Landspítala styttist meðallega eftir opna skurðað-
gerð úr 3,5 dögum í 1,4 daga (p=0,0006), en engin breyting varð
á meðallegu eftir kviðsjáraðgerðir. Meðallega eftir kviðsjáraðgerð
á sjúkrastofnunum á landsbyggðinni styttist úr 1,5 degi í 1,1 dag
(p<0,02) og eftir opna skurðaðgerð úr 3,4 í 2,8 daga milli tímabil-
anna (ekki marktæk breyting).
Tafla III. Aðgerðartækni notuð við meðferð á utanlegsþykkt á Islandl 2000-2009.
Heildarfjöldi, N = 793 2000-2004, N = 435 2005-2009, N = 358
n % n % n %
Opin kviðskurðaðgerð 47 5,9 32 7,3 15 4,2
Eggjaleiðari fjarlægður 42 89,4 29 90,6 13 86,7
Eggjaleiðari skilinn eftir 5 10,6 3 9,4 2 13,3
Opin kviðskurðaðgerð, skipt úr kviðsjáraðgerð 70 8,8 53 12,2 17 4,7
Eggjaleiðari fjarlægður 49 70,0 37 69,8 12 70,6
Eggjaleiðari skilinn eftir 21 30,0 16 39,2 5 29,4
Kviðsjáraðgerð 676 85,3 350 80,5 326 91,1
Eggjaleiðari fjarlægður 480 71,0 239 68,3 241 73,9
Eggjaleiðari skilinn eftir 196 29,0 111 31,7 85 26,1
LÆKNAblaðið 2013/99 567