Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Síða 29

SKOÐANASKIPTI
sameiginlegan uppruna. Þjóðarsagan er ein af forsendum þess að fólk sem
þekldst ekki geti eigi að síður ftmdið til samkenndar og átt sameiginlega
sjálfsmynd. Eg finn fyrir ákveðinni tilhneigingu hjá fólki sem vill innflytj-
endum vel og berst fyrir fjölmenningarsamfélagi á Islandi að líta svo á að
sagan sé innflytjendum og fjölmennmgarleg'u þjóðerni þrándur í götu.
Þannig nefnir Guðffíður Lilja Egil Skallagrímsson, Jónas Hallgrímsson
og Jón Sigurðsson en einungis sem mögulegar torfærur í vegi fjölmenn-
ingarinnar - sem hún hafhar að vísu að þeir séu í raun. En það er ekki eina
mögulega hlutverk þeirra og alls ekki það sem er nærtækast.
Þjóðskáld og pólitískar hetjur okkar íslendinga standa okkur ekki nærri
vegna þess að við þekkjum þá af eigin reynslu. Egill er fjarlægur fortíðar-
draugur og enginn núlifandi íslendingur hefur séð þá Jónas eða Jón nema
á myndum. Þeir Jónas og Jón eiga ekki einu sinni afkomendur sem hafa
persónulega taug til þeirra. Astæðan fyrir því að þessar sögulegu persónur
gegna hlutverki í lífi íslendinga í nútímanum er sú að við höfum lært um
þá af bókum - þeir skipa sess í menntakerfi þjóðarinnar. Þar af leiðandi er
enginn íslendingur útdlokaður frá því að tileinka sér ritgerðir Jóns eða
kvæði Jónasar - hvort sem hann getur rakið ættir sína til landsmanna eða á
kaxmski engan íslenskan forföður. Þekking á íslandssögu er ekki útilok-
andi heldur getur hún þvert á mótd greitt götu fólks inn í íslenskt samfé-
lag. Þar með er ekki sagt að sérhver innflytjandi eigi að gerast sérfræðing-
ur í Jónasi eða Jóni eða kunna Egils sögu og Njálu utanbókar - ekki frekar
en við höfum slíkar væntingar til borinna og barnfæddra íslendinga sem
eiga forfeður í íslendingabók. Það er hins vegar ekkert hagsmunamál inn-
flytjenda heldur að íslendingar hætti að takast á við og skilja eigin fortíð -
jafnvel þvert á móti.
Sagan getur líka opnað okkur sýn á stöðu innflytjenda í öðru sam-
hengi. A fyrstu árum íslandsbyggðar voru engir íslendingar sem ekki voru
innflytjendur. Landnámabók veitdr okkur irmsýn í íslenskt samfélag á fyrstu
áratugum byggðar og getur þar að líta samfélag sem er opið og stöðugur
straumur fólks tdl landsins. í þessari deiglu varð hugmyndin um íslending-
inn tdl og íslenskt samfélag var skilgreint. Ef við lítum tdl 13. og 14. aldar -
ritunartíma íslendingasagna - þá skiptu ætt og uppruni miklu máli á þeim
tíma. Stórættað fólk leit ekki tdl íslands tdl að skilgreina uppruna sinn
heldur til hins goðsögulega forföður Oðins sem átti að hafa flutt frá Tyrk-
landi til Norðurlanda í kringum Krists burð. A 13. og 14. öld þóttd því
allra fmast á íslandi að vera afkomandi tyrkneskra innflytjenda!
27