Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2007, Qupperneq 56

JÓN ÓLAFSSON
í sumum vestrænum samfélögum hefur hinsvegar hugmyndin um hinn
veraldlega grunn samfélagslegra gilda leitt til banns við hvers kyns trúar-
táknum á opinberum vettvangi. Það má færa sterk rök fyrir því að slík
bönn þjóni bókstafstrúarmönnum ekki síður en guðleysingjum, þar sem
bann við trúarlegum þáttum eða tilraun til að afmá trúarleg tákn úr hvers-
dagslegu lífi, stöðvar og kæfir nauðsynlegt samspil hins trúarlega og ver-
aldlega. Notkun trúartáknanna þjónar þannig hinu veraldlega ekki síður
en hinu trúarlega og árás á þau dregur fram og skerpir trúarlega merkingu
þeirra, á meðan hversdagsleg notkun þeirra í margvíslegu samhengi þynn-
ir og útvatnar trúarlega merkingu. Með því að banna slæðu múslima-
kvenna, svo dæmi sé tekið, vegna þess að hún hafi trúarlega skírskotun er
í raun verið að styrkja trúarlega merkingu táknsins enn ffekar og í fram-
haldi af því verður táknið ekki aðeins hversdagslegt, trúarlegt, heldur tákn
uppreisnar og píslarvættis.20
Niðurstöður
í þessari grein hef ég haldið því fram að varnarrökin gegn fjölmenningu
stafi af þrenns konar hugmyndum um afleiðingar fjölmenningar. I fyrsta
lagi koma þau til vegna áhyggna af siðmenningunni sem slíkri - vestræn
siðmenning kunni hreinlega að leysast upp eða liðast í sundur fyrir áhrif
fjölmenningarlegra viðhorfa. I öðru lagi leggja áhyggjur af samheldni
samfélagsins gnmn að varnarrökum, þar sem gengið er út ffá því að fjöl-
menning geri samfélaginu ókleift að deila grunngildum og skapi þess
vegna þá hættu að þegar á reynir geti fjölmenningarlegt samfélag ekki
sýnt nauðsynlega samstöðu. Fjölmenningarlegt samfélag sé því í eðli sínu
veikt og sundurlynt. I þriðja lagi koma rökin til af áhyggjum af því að vest-
ræn gildi glati merkingu sinni séu forsendur fjölmenningar samþykktar.
Þessar áhyggjur birtast á tvo vegu, annarsvegar í þeirri hugmynd að þar
sem afstæðishyggja sé byggð ixm í fjölmenningu geti engin grunngildi
lengur talist sjálfljós sannindi og þar með hverfi hin nauðsynlega undir-
staða þeirra. Hinsvegar birtast þau í hugmyndinni um að án óumdeildra
20 Að vísu á þetta ekki við um allan trúarlega innblásinn klæðnað. Það stríðir til
dæmis svo sterldega gegn almannahefð Vesturlanda að konur hylji andlit sín að
það er tæplega hægt að ímynda sér að einstaklingur sem kýs að ganga með
andlitsblæju eða í búrku geti búist við að eiga nokkur eðlileg samskipti við fólk
utan nánustu fjölskyldu í vestrænu samfélagi.
54