Frjáls verslun - 01.05.2007, Síða 219

F R J Á L S V E R S L U N • 5 . T B L . 2 0 0 7 219
Myndlist
Íslenskar myndlistarkonur á tuttugustu öld áttu flestar sína starfsævi í útlöndum þar sem er líklegra að verk þeirra hafi fengið meiri hljómgrunn og tæki-
færin frekar boðist til að helga sig listinni. Myndlistin
er aukinheldur ekki bundin tungumáli ólíkt til dæmis
leiklist og ritlist svo það gaf myndlistarkonum einnig
tækifæri sem systur þeirra í þeim listgreinum höfðu
síður. Fyrstar íslenskra kvenna til að gera myndlistina
að lífsstarfi voru Júlíana Sveinsdóttir (1889-1966)
og Kristín Jónsdóttir (1888-1959), einnig verður að
nefna Nínurnar tvær, Sæmundsson og Tryggvadóttur
og svo að sjálfsögðu þær sem hér fylgja á eftir.
Louisa Matthíasdóttir er sennilega þekktust
íslenskra myndlistarkvenna á erlendri grund. Hún
fæddist í Reykjavík árið 1917 og sýndi listræna hæfi-
leika strax á unga aldri. Hún lærði fyrst auglýsinga-
teiknun og skreytilist í Danmörku sautján ára gömul
og málaralist í einkaskóla í París. Árið 1942 fluttist hún
til Bandaríkjanna og bjó þar síðan. Fyrsta einkasýning
Louisu var í Jane Street-sýningarsalnum í New York
og þótti þá sýna hneigð til expressíónisma. Frá 1960
og til dauðadags málaði hún þó einfaldar og litsterkar
myndir og fyrir þær er hún hvað þekktust. Louisa var
íslenskur ríkisborgari allt sitt líf og sótti efnivið verka
sinna iðulega til heimalandsins sem og sérkennilega
birtuna. Hún málaði einnig sjálfsmyndir og kyrralífs-
myndir. Louisa hlaut fjölda viðurkenninga fyrir list
sína og verk hennar má finna á mörgum
listasöfnum, meðal annars í Washington
og Listasafni Reykjavíkur. Hún lést í New
York árið 2000.
Gerður Helgadóttir var einn af merk-
ustu myndlistarmönnum þjóðarinnar á
20. öld. Hún fæddist árið 1928 og stund-
aði myndlistarnám í Reykjavík, Flórens
og París en í Frakklandi bjó hún og starf-
aði mestan hluta starfsævi sinnar. Nína
Sæmundsson og Gerður Helgadóttir voru
fyrstu íslensku konurnar í myndhöggv-
arastétt, sem unnu einvörðungu og höfðu
viðurværi af list sinni. Með verkum úr
hárfínum járnvírum sem voru á fyrstu sýningu Gerðar í
Reykjavík 1952 markaði hún sér stað sem brautryðjandi
í þrívíðri abstrakthöggmyndalist á Íslandi en skömmu
seinna sneri hún sér að fínlegri verkum úr bronsi sem
gerbreyttu listsköpun hennar. Um og upp úr 1970 sneri
hún sér að þyngri verkum úr gifsi, leir og steinsteypu
þar sem kringlótt form og vísanir í hreyfingu voru áber-
andi.
Gerðar verður líklega helst minnst á Íslandi fyrir
kirkjugluggana sína. Hún vann til verðlauna árið 1958
fyrir sitt fyrsta verkefni á því sviði, glugga sem enn
prýða Skálholtskirkju. Gluggar hennar prýða sex aðrar
íslenskar kirkjur, meðal þeirra Kópavogskirkju, og einnig
kirkjur í Þýskalandi og Frakklandi. Þá má ekki gleyma
mósaíkverkum Gerðar sem má sjá víða í opinberum
byggingum á Íslandi, þekktast þeirra er eflaust 140
fermetra verk á húsvegg Tollstöðvarinnar í Reykjavík
sem var afhjúpað árið 1973, tveimur árum fyrir andlát
Gerðar. Gerðarsafn í Kópavogi er byggt í minningu
Kópavogsbúans Gerðar Helgadóttur og þar má finna
yfir 2.500 verka listakonunnar.
Kópavogskonur virðast hafa óvenjunæmt auga fyrir
formi. Högna Sigurðardóttir-Anspach fæddist í Kópa-
vogi árið 1929 og er fyrsta íslenska konan til að læra
byggingalist og hefur hún unnið til fjölda viðurkenn-
inga á því sviði víða um heim. Eins og Gerður bjó
hún og starfaði í Frakklandi lengi vel en er nú búsett
hérlendis.
Sundlaug Kópavogs er eina opinbera byggingin sem
Högna hefur hannað á Íslandi en auk hennar standa
hér nokkur einbýlishús eftir hana og meðal þeirra eitt
í Garðabæ sem skartar hlaðinni, vallgróinni hleðslu
í minningu gamla íslenska torfbæjarins og fellur svo
fallega saman við umhverfið og felur sig í grasinu að
það var valið eitt af 500 merkustu byggingum 20. aldar
í heiminum. Húsið var byggt 1965-1968 og er enn jafn
frumlegt og fallegt og í fyrstu. Högna er meðlimur í
Akademíu franskra arkitekta en henni tilheyra aðeins
hundrað félagar og er Högna eini útlendingurinn.
Heimildir: www.Louisamatthiasdottir.com, www.art-iceland.com og gagnasafn
Morgunblaðsins.
Þakkir fær Aðalsteinn Ingólfsson, listfræðingur og forstöðumaður Hönnunarsafns
Íslands.
Louisa Matthíasdóttir.
Högna
Sigurðardóttir
– Anspach.