Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Síða 58

232
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Ver purpu[ratum |exi|it,
or]natus | suos | indu|it,
a]spergit | terram | flori|bus,
ligna sil[varum | frondi|bus.
Vorið sinn skarlatsskrúða ber
með skikkju gulls á herðum sér,
það skrýðir blómum bera grund,
blaðskrúði sveipar nakinn lund.’i'
Hinir fornu stuðlahættir eru annars eðlis. Auðkenni þeirra er
ekki þýðleiki og mildi heldur harðar áherzlur, mikilvægum orðum
fylgt fast eftir, skörp greining atriðisorðanna frá hinum sem minna
kveður að, ekki jafnar mjúkar línur heldur flugstígur um fjöll og
brekkur, — ákefð, móður, ástríða, ekki lull heldur stökk:
Hvat hyggr þú brúSi bendu,
þá er hón okkr baug sendi
rarinn váðum heiSingja,
hygg ek at hón vörnuS bySi!
Hár fann ek heiSingja
riðit í hring rauSum,
ylfskr er vegr okkarr
at ríða flrindi.
Vits er þörf
þeim er víSa ratar,
dælt er heima hvat;
at augabragði verSr
sá er ekki kann
ok með snoírum sitr.
Það er auðkenni þessara hátta að hver lína hefur tvö ris eða
áherzlusamstöfur (skáletraðar hér að ofan; sérstaklega þarf athug-
unar við að önnur samstafa í ‘prindi’ á að vera jafnþung hinni
fyrstu). En annars er hvorki samstöfufjöldi línunnar né hrynjandi
í föstum skorðum, heldur lagar sig eftir efni, svo að tungan leikur
ekki jafnfrjáls í neinum bragarhætti öðrum. Þar sem línan rís ljá
stuðlarnir mikilvægum orðum aukinn þunga. Ekkert fær betur skýrt
muninn á stuðluðum hætti og rímuðum en ef við ímyndum okkur
að t. d. 4. lína úr lengri vísunni hér að ofan væri kominn inn í
rímhátt:
Hár hún | reið í [ hringnnm | rauðum,
hygg ég | að hún | vörnuð ! byði.
Eða 3. lína úr styttri vísunni:
Það er | mælt að | þörf sé | vits
þeim er | víða ratar.
Eyra vort fyrir áhrifum fornhátta vorra er naumast svo glöggt nú
* Strikin í latnesku vísunum eru skýrð í neðanmálsgrein á 222. bls. Þýðingin
er í lauslegra lagi, enda skiptir hátturinn hér meira máli en efnið.