Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Page 60

234
TÍMARIT MÁLS OG MENNINCAR
ok á hendur þeim
helltu vatni
til handaþvottar
þjónustumenn (I 53)
En sjúkleik má
manngi forðast (IX 199)
Skjótt vér skunduðum,
ok til skips rákum
sauði feitlagna
fótum hraða (IX 227).
Hér ætti h í handa-, s í sjúkleik og s í sauði að réttu lagi heimting
á stuðli.
Enn fremur hafa síðari skáld leyft sér það sem alveg hefði þótt
óhæft á blómaskeiði háttarins, að stuðla með svo umkomulitlum
orðum sem forsetningum eða samtengingum. Hér eru aftur þrjú
dæmi eftir Bjarna Thorarensen:
1. Önd hans þó var auðug
og þegar harma
björg og vanheilsu
á hrjósti hönum lágu.
2. eldi hreyfanda
undan stálsköflum.
3. Afl vex því öflga
er hann það nálgast.
Annað atriði sem ef til vill mætti einnig telja afturför, þótt um
það geti orðið skiptari skoðanir, er stytting og einsníðing ljóðlín-
anna. Undir eins í fornöld meðan hátturinn var í fullu fjöri stefndi
þróunin í þá átt að gera þær fábreytilegri, helzt þannig að fjórar
samstöfur eða fimm væru í hverri. Þetta hefur síðan haldizt. Af
skáldum síðari alda ætla ég að Matthías Jochumsson hafi bezt kveð-
ið fornyrðislag þegar honum tókst upp. En ljóst er að hjá honum
eru línurnar steyptar í færri mótum en hjá elztu og beztu fornskáld-
um.
Hér verður ekki komizt hjá að drepa á það, að um síðustu alda-
mót var það trú margra fræðimanna að ferkvæðar og fimmkvæð-
ar línur væru réttastar og upphaflegastar í fornyrðislagi. Þar sem
línur voru lengri í handritum fornra kvæða — og þess voru ærin
dæmi —, voru þær taldar afbakaðar, og þótti þá einkar æskilegt
og vel til fundið að stytta þær eftir föngum og jafna, með úrfelling-
um eða jafnvel orðabreytingum. Eina eddukvæðaútgáfa sem al-
menningur á Islandi hefur haft í höndum er því miður gerð undir
áhrifum þessarar óheillastefnu. Þar er t. d. fyrri helmingur vísunn-
ar úr Atlakviðu sem tilgreind var áðan ortur upp og aflagaður á
þessa leið: