Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Side 135

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
309
Dalurinn
Þorsteinn Stefánsson: DALURINN.
Friðjón Stefánsson þýddi.
Bókfellsútgáfan, Reykjavík 1944, 381 bls.
Enn einu sinni hefur íslenzkt skáldefni neyðzt til að segja skilið við móður-
mál sitt, setjast að í öðru landi og freista að rita sögur á framandi tungu.
Bókin Dalurinn er fyrsti sigurinn, sem Þorsteinn Stefánsson hefur unnið á
rithöfundarbrautinni, og her okkur öllum að samgleðjast honum af heilum
hug. Hann er ungur maður, rösklega þrítugur að aldri, fæddur 1. desember
1912 við Loðmundarfjörð og sonur fátækra bóndahjóna. Hann mun snemma
hafa ákveðið að verða rithöfundur, en hinsvegar ekki farið varhluta af öllum
þeim örðugleikum og vandkvæðum, sem jafnan fylgja slíkri ákvörðun. Sam-
kvæmt æviágripinu á kápu bókarinnar fluttist hann til Danmerkur haustið
1935, en eftir sjö ára baráttu hlaut framangreind skáldsaga hans 1000 króna
bókmenntaverðlaun, sem tengd eru við nafn H. C. Andersen og einvörðungu
veitt ungum mönnum fyrir frumsmíð í skáldsagnagerð. Einnig liefur frétzt, að
sagan hafi fengið góðar viðtökur hjá dönskum gagnrýnendum og eigi í vænd-
um að koma út á þýzku og frönsku.
Ég hlýt að játa hreinskilnislega, að ég varð fyrir dálitlum vonbrigðum við
lestur bókarinnar, ef til vill vegna þess, að ég hafði þótzt viss um, að hér væri
á ferðinni nýstárlegra og listrænna skáldrit en almenn gerist. Sagan er á engan
hátt nýstárleg og yfirbragð hennar allrar miklu hversdagslegra í listrænum
skilningi en við hefði mátt búast, þótt hún sé á hinn bóginn mjög snoturt
byrjandaverk og gefi lesendunum hin beztu fyrirheit um hæfileika höfundarins
og framtíð. Byggingarlag hennar er skyldara smásagnasafni en samfelldn,
streymandi sögu, en lögmál þessa vandasama byggingarlags brýtur höfundur-
inn hvað eftir annað, stundum að nauðsynjalausu, eins og þættirnir af Bach-
fólkinu og Holtsfjölskyldunni bera glöggt vitni. Það er ennfremur galli á verk-
inu, að hvergi skuli vera vikið að því einu orði, af hvaða ástæðum aðal-
persónan ætlar sér að verða skáld, né heldur leitast við að skýra sálfræðilega,
hvers vegna hún er knúin til að skrifa eða um hvað hún skrifar. Stíllinn er
alstaðar reyrður í fjctra hins venjulega og margsagða, skynjunin bundin við
yfirborð litsnauðrar hefðar, sem drekkir lífi og hita góðs skáldskapar í köld-
um, naturalistiskum gráma, en hefur það hins vegar sér til ágætis að vekja
athygli lesandans á ýmsum efnislegum hlutum með ríkulegu framtali þeirra.
Margir liprir og skemmtilegir kaflar benda þó til þess, að höfundurinn muni
í næstu verkum sínum brjóta af sér þessar viðjar, því að athyglis- og frá-
sagnargáfu hefur hann ótvíræða. Bróðir hans, Friðjón Stefánsson, hefur ís-
lenzkað söguna, vafalaust af mikilli samvizkusemi, en erfitt er að bægja frá
sér þeim grunsemdum, að listræn blæbrigði og stílfesta hafi í þýðingunni
dregizt mjög inn fyrir landamæri hversdagsleikans eða jafnvel orðið að þoka
fyrir átakanlega bragðdaufu málfari. Ó. J. S.