Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Side 37

VERKEFNI ÍSLENZKRA FRÆÐA
217
með húð og hári. Þessi málstefna á sérstakar rætur, sem ekki er þörf
að rekja hér. Hún var eðlileg meðan þorri landsmanna var hændur
og húalið, en í þjóðfélagi með sundurgreindum stéttum og ýmiss
konar sérfræðingum verður henni ekki haldið til streitu. Samt er
þessi viðleitni nú svo ásköpuð orðin máli voru að hún hlýtur að
halda áfram að mega sín mikils einnig framvegis.
Það er mikil furða að öll íslenzk málvernd hefur allt fram á
þenna dag mátt heita eftirlitslaus og miðstöðvarlaus og undirorpin
geðþótta hvers einstaks höfundar. Þetta skapar glundroða sem
horfir til vandræða. Menn smíða orð, oft og líðum án þess að vita
nema einhver liafi áður glímt við að íslenzka sama hugtak og ef til
vill fundið á því viðhlítandi lausn. Eða tveir menn nota sama nýyrð-
ið í mjög ólíkum merkingum, af því að festuna vantar.
Okkur væri hin mesta þörf á málræktarstofnun i einhverri mynd.
Eðlilegt væri að hugsa sér hana sem nefnd nokkurra (t. d. fimm)
manna, sem annaðhvort væru málfróðir eða málhagir, eða helzt
hvorttveggja. Nefndin hefði fastan ritara, sem annaðist þá söfnun
orða og skrásetningu sem þörf væri á. En hlutverk þessarar stofn-
unar skyldi vera að athuga í hverjum greinum orðaforða íslenzkrar
tungu er lielzt áfátt og ráða bót á*því eftir föngum. Hún ætti ekki
aðeins að safna þeim nýyrðum sem þegar hafa verið gerð, velja úr
þeim og hafna, samræma þau og festa merkingar þeirra, heldur
skyldi hún einnig eiga upptök að sköpun fleiri nýyrða, að svo miklu
leyti sem nauðsyn þætti. Enn fremur ætti hún að leggja á ráð hver
orð af erlendum stofni skyldu tekin upp í ritmál vort, hvernig þau
skyldu stafsett og hvernig beygð. Nefndin skyldi senda orðaskrár
ásamt greinargerð ýmsum tillögugóðum mönnum, og að fengnu og
íhuguðu áliti þeirra yrði gengið frá skránum til hlítar og þær birtar
í fullnaðargerð sinni. Að þvílíku starfi mundi íslenzku máli bráð-
lega verða hinn mesti styrkur.
Þögn eyknr jmngan móð,
jiví er liún ekki góð.
8. Þegar Fjölnir lióf göngu sína fyrir ellefutíu árum virtist Tóm-
asi Sæmundssyni að það sem hamlaði íslenzku þjóðinni væri „ekki
sízt viljabrestur, áræðisleysi og í sumu vankunnátta.“