Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Blaðsíða 19

JÓN HELGASON:
Verkefni íslenzkra fræða
1. Hverjar kröfur þykir nú á tímum sjálfsagt að gera um vísinda-
starfsemi menningarþjóðar? Framar öllu að hún leggi fram aðal-
skerfinn til rannsókna á þeim efnum sem henni standa næst, á tungu-
máli sínu og bókmenntum, sögu sinni og náttúru lands síns. Sú þjóð
er ekki fullgild menningarþjóð sem annaðhvort brestur mannafla
eða treystir sér ekki að veita til fjármagn að reka slíkar rannsóknir
á fastan og skipulagðan hátt. í annan stað mun varla þykja sæma
nútímaþjóð innan hins vestræna menningarsviðs að vera alveg af-
skipt allri vísindastarfsemi í greinum sem þar mega teljast sameigin-
legur arfur, svo sem tungum og bókmenntum þeirra landa sem helzt
hafa borið þessa menningu uppi að fornu og nýju.
Við getum sökum mannfæðar ekki borið okkur saman við neina
þjóð aðra sem reyni að halda uppi sjálfstæðu menningarlífi með
bókmenntum, vísindum og samfelldu skólakerfi, allt upp í háskóla.
Okkur væri eflaust hollt og gagnlegt ef við hefðum aðra þjóð álíka
stóra með svipaðri viðleitni að jafna okkur við, og gæti orðið lær-
dómsríkt á báða bóga; en því er ekki að heilsa. Eg þykist vita að
ekki muni okkur láð fyrst um sinn þó að við séum heldur athafna-
litlir um síðara liðinn sem eg nefndi, og væri þó menntalífi þjóðar-
innar ómetanlegur styrkur að eiga einhverja starfandi kunnáttumenn
sem ættu aðalsjóndeildarhring sinn utan hins íslenzka sviðs. Aftur á
móti tjáir ekki annað en að íslenzkir menntamenn haldi afdráttar-
laust og miskunnarlaust fram þeirn kröfum að ekkert verði tilsparað
að láta þá starfsemi sem ég gat um í fyrra lið þrífast og blómgast.
Ef það merki verður ekki reist hátt eða verði það nokkru sinni látið
niður falla, erurn við ekki í tölu fullgildra þjóða.
Það vill nú svo til um okkur, fremur en marga aðra, að þessar
fræðigreinar eru ekki aðeins okkur sjálfum mikilvægar, heldur
stundum við þær einnig öðrum þjóðum í vil. íslenzkt fornmál og ís-
lenzkar fornbókmenntir skipar hvorttveggja svo veglegan og ein-
stæðan sess, að rannsóknum þessara viðfangsefna er gaumur gefinn