Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Blaðsíða 4

210
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Tímarit Máls og menningar sér skylt að þessu tilefni að' nefna, með þakklæti og virð-
ingu, nafn lians vegna þjóðrækni hans og djarfmannlegs atgervis í sjálfstæðisbaráttu
Islendinga liinni nýju og hins brennandi menningaráhuga sem hann hefur einatt
sýnt, og ekki sízt vegna þeirrar ástar sem hann ber til bókmennta og lista, og til sögu
þjóðarinnar.
I afmælishófi sem Einari var haldið mælti Halldór Laxness á þá leið að það hafi
verið íslenzkri verklýðshreyfingu mikil gifta að foringi jafn andlega víðsýnn sem
Einar skuli hafa mótað menningarstefnu hennar fyrsta áfangann og sérflagi hafi
það verið bókmenntum vorum fengur og örvun rithöfundum og öðrum listamönnum
sem starfa vilja með verklýðshreyfingunni að þar var foringi sem unni menntun og
skáldskap af svo djúpum hug. Og Halldór beindi þeirri áskorun til verkamanna, og
þá einkum sósíalista, að láta þá andlegu víðsýni og menningarást sem einkennt hafi
Einar vera leiðarljós sitt framvegis.
I ritgerð sem Einar hefur nýlega skrifað í Rétt og liann nefnir Einvígi íslenzks
anda viS amerískt dollaravald lýsa sér, fyrir utan heina stjónmálaþekkingu, þeir
kostir sem gera Einar að svo miklum foringja í þjóðfrelsisbaráttunni nú. Hetjulund
hans og þjóðarmetnaður gneista af hverri setningu, og trú hans á Islendinga, gáfur
þeirra og andlega yfirburði. Hann á glóðheitt skap sjálfur en sækir auk þess eldinn
í haráttusögu þjóðarinnar, í orð skálda og rithöfunda, í ljóð Stephans G., Þorsteins,
Einars, Matthíasar, til að kveikja með þjóðarstolt, ættjarðarást og áræði í brjósti
nútíma íslendinga; og mætti ætla að það væri dauður íslendingur sem ekki vaknaði
við raust hans. En Einar er ennfremur einn af þeim fáu sem af þekkingu og víðsýni
skilur gildi nútíma skáldanna, nútíma listamanna á íslandi í þjóðfrelsisbaráttunni
sem verið er að heyja í dag. Hann er einmitt að sýna í þessari grein sinni í Rétti að
átökin um það hvort íslendingar vinna sjálfstæði sitt eða ekki standi nú á sviði
andans, á vettvangi menningar, bókmennta og lista. Nú sé það íslenzkur andi, skáld
og menntamenn íslands, ásamt verkalýðsstéttinni, andlegu hugrekki hennar og fé-
lagslegum þroska, í samstarfi við aðra heilbrigða krafta með þjóðinni, sem ráði úr-
slitum um hvort Bandaríkjunum tekst með aðstoð dollara sinna og auðstéttarinnar
á íslandi að leggja þjóðina sem landið að fótum sér. Og Einar Olgeirsson hefur þá
staðföstu trú að íslenzkur andi muni sigra í þessum átökum.
Það mætti spyrja: hvaðan kemur mönnum sem Einari kjarkur til að trúa enn á ís-
lenzka þjóð? íslendingar hafa árin 1946, 1948, 1949, 1951 beðið hvem ósigur öðrum
meiri. Við höfum fundið landið vera að sökkva undir fótum okkar. Við höfum séð
samlanda okkar í æðstu stöðum ganga til, hvern af öðrum, og opna hliðin upp á gátt
fyrir amerískum herjum og morðtækjum, séð þá afhenda landið, ofurselja þjóðina,
fyrst í laumi, síðan opinskátt með hroka og drambi.
Hvað rnega sín íslendingar lengur í landi sínu? Hverju ráða þeir, í stjórnmálum,
atvinnumálum, fjármálum? Hver stjórnar þjóðinni, liver ræður yfir landinu? Eru
ekki bandarísk vopn látin tala á íslandi, amerískt fjármagn, amerískt „gjafafé"?
Hvað má sín íslenzkt mál? Hvað mega sín Ijóðin, sögurnar, andinn íslenzki gegn
valdi vopna og dollara?
Ilvar er sú þjóð íslenzk er vakið getur trú og traust? Hvar eru þær áhrifastofnanir