Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Blaðsíða 112

318
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Það má enn til nefna, að í IX. kafla
XIII. bindis eru tveir undirkaflar kallað-
ir 2. kafli, svo að undirkaflamir eru
raunar 8, ekki 7. Og í VI. bindi útgáf-
unnar vantar framan við bókina klaus-
una um, að þetta sé útgáfa fyrir félags-
menn Landnámu eina saman. Slíkt sem
þetta er þarflaus hroðvirkni.
Raunar eru þetta engin höfuðatriði,
en stinga þó þann, sem rekur augun í
þau, og lesendur verka Gunnars Gunn-
arssonar og bann sjálfur eiga fulla
heimtingu á gallalausum ytri frágangi
heildarútgáfunnar.
Árni Böðvarsson.
Jóhannes úr Kötlum:
Sóleyjar kvæði.
Heimskringla 1952.
SkÁld eru sálkönnuðir, sum ósjálfrátt,
önnur af ásetningi. Venjulega er sál-
greining þeirra einstaklingsbundin, ein-
stakar manngerðir sálgreindar. Sjald-
gæfara er, að sjálf þjóðarsálin sé sál-
greind. Nýjasta Ijóðabók Jóhannesar úr
Kötlum, Sóleyjarkvæði, er þó ein slík
sálgreining þjóðarsálarinnar í þjóð-
kvæðastíl.
Sóley sólufegri, landið okkar fagra,
sem Einar Benediktsson nefndi svo og
Jónas Hallgrímsson og önnur skáld 19.
og 20. alda hafa gefið okkur, er aðalper-
sóna kvæðisins. Hún lifir vonfögru lífi
með brúðguma sínum, skáldinu, er söng
þjóð hennar til frelsis. En brátt syrtir í
lofti. Finngálkn eitt flýgur úr vestri
með digran sjóð silfurpeninga, sem það
sáldrar yfir tóra þóra með þeim afleið-
ingum, að þeir fá nornina Lobbu til að
stinga söngvaranum svefnþorn. Sóley
undrast, hve fast hann sefur, en fær að
vita hið sanna og jafnframt, að valan
Þjóðunn, þjóðarsálin, geti ein vakið
hann. Sóley fer til fundar við Þjóðunni,
sem liggur á glámbekk, og biður hana
að koma og vekja með sér söngvarann:
Það vil ég ekki, Þjóðunn kvað,
gnóg eru aflaföng:
blóðkrónur, betlidalir
og léreftin löng,
hérland og þarland
— hvað varðar mig þá um frelsissöng?
Þegar Sóley spyr hana: Til hvers var þá
að þrauka í þúsund ár? svarar hún:
Þjóðunn mælti: 1 öll þau ár
ég sat að bragasjóði
og var þó kúguð í friði
— nú veit ég að stríð er gróði
og frelsið arður af auði
en ekki ljóði.
Þegar þjóðarsálin er þannig, er ekki
að furða, þó að tórum þórum og fígúr-
unni þykku reynist auðvelt að bregða á
Sóleyju, að boði Sáms Bolasonar, gyllt-
um samúðarfjötrum (Marshallhjálp-
inni), er síðar verði smátt og smátt
breytt í tötra. En von Sóleyjar er ekki
öll, þótt söngvarinn verði ekki vakinn
um- sinn. Ilún leggur í langt liðsbónar-
ferðalag á fund aðalstéttanna, bænda,
sjómanna og verkamanna. En svör þeirra
verða öll á einn veg. Enginn vill veita
henni liðsinni gegn hoffins sveinum, sem
eiga að fjötra liana. Bóndinn er ófram-
færinn, þekkir heiminn lítið og telur
fráleitt, að hann grípi fram í gang hans.
Sjómaðurinn tekur henni mjög á sömu
leið. Hver er sjálfum sér næstur. Verka-
maðurinn, maðurinn, sem mylur grjót,
vill feginn verða Sóley að liði, þegar
hann sér, hve raunamædd hún er. En