Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Blaðsíða 57

Úr Siglingu Meldúns
Siglingasögur eru ein yngsta grein írskra fornsagna. Af miklu eldra stofni og
fornlegri eru fjórir höfuðflokkar írskra sagna: Sagnabálkurinn frá Ulaztíri, sögur
um Finnsrekka, goðasögur og konungasögur. Irskar fornsögur eru geysiauðugar að
efni, sundurleitar að formi og misjafnar að gæðum, en þegar bezt lætur eru þær
sambærilegar við hið ágætasta í hetjubókmenntum annarra þjóða. Elztu gerðir
írskra sagna stafa frá 8. öld, þótt efni sé sótt langt aftur í tímann og sumir atburðir
þeirra hafi átt að gerast um og fyrir Krists burð. írskar sögur eru til í handritum
frá lokum 11. aldar og öllum öldum síðan, og surnar þeirra hafa varðveitzt í munn-
legri geymd frani á okkar daga.
Sagan, sem eftirfarandi smákafli er tekinn úr, er frá 10. öld, þótt elzta handritið,
sem enn er til af henni, sé frá því um 1100. Söguþráðurinn er á þessa leið: Meldún
var getinn í munaði og tekinn í fóstur af drottningu, sem gekk honum í móður
stað. Leikbróðir Meldúns brá honum um, að hann vissi ekki uppruna sinn, en fað-
erni hans hafði verið haldið leyndu fyrir honum. Meldún kemst nú að því, að
hann var sonur konungs, sem sjóræningjar höfðu drepið. Meldún fer nú að leita
morðingjanna, og drúíði ræður honum til að smíða bát á tilteknum degi og leita
þeirra um úthöfin. Meginhluti sögunnar fjallar um hrakninga þeirra Meldúns og
félaga hans og heimsóknir til fjarlægra eyja, og háru mörg undur fyrir þá. Á
einni eyjunni hitta þeir einsetumann, sem segir Meldúni, að hann muni komast
heim til Irlands og finna föðurbana sinn, en verði þó að þyrma lífi hans, af því
að Guð hafi bjargað lífi Meldúns í mörgum háska.
Sagan er samþætt úr fornum keltneskum sögum um ferðalög lifenda til goð-
heima og landa annars heims og hins vegar sannsögulegum sögnum af kristnum
einsetumönnum, sem leituðu fjarlægra eyja til að þjóna guði sínum í einveru. Allir
Islendingar kannast við sagnir af Pöpum, sem hingað komu. Fræðimenn hafa
þótzt finna merki þess í Siglingasögum íra, að írskir einsetumenn hafi farið til
íslands og sumar náttúrulýsingar í þessum sögum gætu bent til íslands. I Siglingu
ftleldúns er t. a. m. frásögn, sem gæti stafað frá lýsingu á eldgosi.
ÞýS.
Skömmu síðar sáu þeir eyju eina og virki á. Krystalbrú lá að dyrum
þess. Reyndu þeir að ganga yfir brúna, en féllu jafnóðum aftur á bak.
Konu sáu þeir koma út úr virkinu með skjólu í hendi. Lyfti hún krystal-
hellu undan brúnni og fyllti skjóluna úr brunni, sem undir var hellunni.
Hvarf hún síðan í virkið aftur. „Bústýra handa Meldún fer þar,“ segir