Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Blaðsíða 62

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Blaðsíða 62
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR koma fram í gervi Bogesens. hrepp- stjórans á Útirauðsmýri, Péturs Þrí- hross eða annarra ópersónulegri mátt- arvalda, eins og bankans eða stjórnar- innar eða kóngsins. Við vitum vel að í þessari baráttu á alþýðumaðurinn, fá- tæklingurinn, enga von ef hann stend- ur einn. Það er harmleikur Bjarts í Sumarhúsum, — og sömu örlögin birt- ast í tilsvari Grindvíkingsins við Arnas Arnæus: „Minn herra á aungvanvin“. Nú er það síður en svo ætlun mín að halda því fram að skáldrit Hall- dórs séu framar öllu merkileg vegna þess áróðursgildis sem í þeim felst. Miklu nær væri að segja að þau hefðu áróðursgildi vegna þess hvað þau eru mikil listaverk. Lífsskoðun Halldórs og list eru svo fléttuð saman að þar er ekki unnt að greina á milli. List hans er helguð hinu líðandi og stríðandi mannkyni, baráttunni fyrir betra lífi, baráttunni fyrir lífinu sjálfu. Maður- inn sjálfur er uppistaðan, þrengingar hans og þjáningar, og afstaða höfund- arins er mótuð af trúnni á manninn og samúðinni með honum og baráttu hans. Þessi afstaða, þessi skilningur, þessi samúð, er undirstaðan undir þeirri miklu reisn sem harmleikurinn fær t. d. í Sjálfstæðu fólki og í Ljós- víkingnum, þar sem höfundurinn nær hinu klassiska hámarki tragedíunnar, þeirri kaþarsis, eða hreinsun sálarinn- ar, sem skapast lesandanum við nautn mikils listaverks. Til að ná þessu marki notar Hall- dór Kiljan öll þau töfrabrögð máls og stíls sem honum eru tiltæk. Vald hans á máli er með ólíkindum og fjölbreyti- leikur stílsins svo mikill að furðu gegnir. Það væri hlægilegt að ætla að reyna að skilgreina stíl hans með fá- um orðum; það. er ekki úr vegi að nefna á þessum stað að í ritum Hall- dórs bíður íslenzkra bókmenntafræð- inga og málfræðinga mikið og lær- dómsríkt verkefni, þar sem er rann- sókn á máli hans og stíl. Það mætti benda á fjölda atriða sem hvert um sig leggja til sinn drátt í heildarmynd- ina. Eitt þeirra er notkun hans á and- stæðum. Stundum breytist beiskasta raunsæi áður en nokkurn varir í draum og ævintýri; mjúklát kyrrð er rofin með harkalegu tilsvari eða skop- legum atburðum; sárasta alvara og kuldalegt gaman eða jafnvel hreinn gáski geta skipzt á með svo skjótum hætti að ævinlega kemur lesandanum á óvart; oft er torvelt að greina mörk- in hvenær persónurnar eru farnar að leika skopleik til að sýna á þeim nýja hlið eða koma fram nýjum sjónar- miðurn. Og allt í einu koma kaflar sem eru tærasta lýrík sem skrifuð hef- ur verið á íslenzka tungu í óbundnu máli. Náskylt þessum andstæðum stílsins er húmor skáldsins, þessi tví- ræða gamansemi þar sem glettnin ræður á ytra borði, en sjaldan er djúpt á alvörunni, og kuldalegu gamni virðist stundum helzt til þess beitt að dylja klökkvann í röddinni. 172
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.