Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Blaðsíða 64

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sterkari í síðari bókum Halldórs. Þær
háskasemdir sem steðjað hafa að ís-
lenzku þjóðinni á síðustu árum hafa
skerpt skyn hans á gildi þjóðlegra
erfða, á þeim styrk sem Islendingar
geta sótt í sögu sjálfra sín, sé hún lit-
in réttum augum. Til þess hefur Hall-
dór sýnt okkur manninn, hinn ís-
lenzka mann, hafinn í æðra veldi, upp
yfir tíma og rúm; hann hefur svipt
af honum blæju rómantískrar fortíð-
ardýrkunar, en dregið fram hið al-
gilda og almannlega einkenni manns-
ins sjálfs: baráttuna fyrir mannsæm-
andi lífi, fyrir friði og lausn undan
kúgun. „Skáldið er tilfinníng heims-
ins, og það er í skáldinu sem allir aðr-
ir menn eiga bágt,“ segir Ólafur
Kárason; og ekkert „getur læknað
skáldið af sársaukanum, ekkert nema
betri heimur. Þann dag sem heimur-
inn er orðinn góður hættir skáldið
að finna til, en fyr ekki. En um leið
hættir hann líka að vera skáld.“
Þessi orð eru ekki sögð út í bláinn;
í þeim felst túlkun á viðhorfi höfund-
ar til mannlífsins, til mannsins, og
þau geyma svar Halldórs við spurn-
ingunni um hlutverk skáldsins í
mannlegu lífi. Og þau eru um leið
mikilvæg til skýringar á því hvers
vegna Halldór Kiljan Laxness hefur
hlotið þann sess í hugum lesenda víða
um heim sem raun er á orðin. Undir-
stöðuvandamál mannsins eru alls
staðar hin sömu. Skáldskapur sem rís
af þeim grundvelli sem felst í orðum
Ólafs Kárasonar er ekki byggður á
sandi. Og þegar bygging listaverks-
ins er reist með öllum töfrabrögðum
snillings á mál og stíl mun hún standa
óbrotgjörn í bragartúni.
174