Tímarit Máls og menningar - 01.05.1955, Page 80

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
syni lætur fátt betur en lýsingar á veður-
ofsa, ófærð' og hamförum náttúrunnar. Og
örnefni þau sem hann býr til eru flest tákn-
ræn og lýsandi.
Þýðing Jakobs Smára á Fóstbræðrum er
svipfalleg og góð.
*
Vargur í véum er fimmtánda bindi safns-
ins. Hún kom fyrst út á dönsku 1916, en ís-
lenzka þýðingin 1917. Þetta er hálfgerð
uppreisnarsaga, þar sem aðalsöguhetjan er
Ulfur sonur séra Ljóts dómkirkjuprests í
Reykavík, en baksvið eru annars vegar
pólitískar refjar og vélabrögð Geirs Thor-
geirs ráðherra og fjölskyldu hans og hins
vegar föst fyrirstaða, traustleiki og bjarg-
festa gamla prestsins. Kvenhetjan í sögunni
er Margrét dóttir ráðherrans, þau Úlfur
elskast út af lífinu, en hann er ekki maður
til að standa við ást sína og dettur í
drykkjuskap. Þetta kemur þeim mun verr
við sem þetta er á bannárunum og Úlfur
er starfsmaður stjórnarráðsins, undir stjórn
Geirs Thorgeirs ráðherra. Umhverfið þrýst-
ir honum niður og gerir hann óánægðan
með alla tilveruna, en þó mest sjálfan sig.
Annars verður ekki sagt í stuttu máli frá
efni þessarar sögu svo að viðhlítandi sé, hún
drepur of víða niður til þess. Sagan lýsir
innri spillingu æðstu valdhafa þjóðfélags-
ins, dregur taum þeirra sem verða fyrir
vonda barðinu á tilverunni og lenda á
rangri hillu. Þrátt fyrir ömurlegt niðurlag
sögunnar er það þó hið góða, lífið sjálft.
sem verður ofan á að lokum. Hetjan fellur,
en heldur velli. Hégómleikinn og metnað-
argirnin eru horfin út í horn að sögulokum.
Þýðing Vilhjálms Þ. Gíslasonar er slétt-
felld og þó skemmtileg.
*
Sextánda bindi ritsafnsins er sagnasafn
og ber heitið Fjandvinir, dregið af einni
smásögunni. Stærstu sögurnar í safninu eru
Aðverita, sem kom fyrst út á íslenzku í þýð-
ingu Magnúsar Asgeirssonar 1939, og ný
saga, Brimhenda. — Aðventa er alltaf heill-
andi saga og enn sem fyrr tekst Gunnari
bezt upp þegar hann lýsir baráttu manns-
ins við höfuðskepnurnar, en í Aðventu
stendur fjármaðurinn ekki einn, heldur er
liann í góðu sálufélagi við hundinn sinn og
forustusauð. — Þá eru í bindinu níu smá-
sögur, gerðar á árunum 1916—18, margar
snjallar. Ein þeirra, Fjandvinir, lýsir við-
stöðulausum deilum svilanna Sigmundar
og Jóns sem búa saman og hafa það sveit-
ungum sínum og skrattanum til skemmtun-
ar að standa í árlegum málaferlum út af
óskiptri sameign í jörðinni. En þegar annar
hefur hrapað fyrir björg í smalamennsku
og hinn þar með misst nöldrið sitt hefur
hann ekki lengur neitt til að lifa fyrir, tek-
ur að hærast og hengir sig út úr því. Þó er
þetta ef til vill ekki bezta sagan. Sagan um
snobbarann Snókdalín sem gerist þjófur úr
sjálfs sín hendi til að kaupa kjólföt, kemst
við það í fínna manna tölu, en brestur þrek
til að halda áfram að vera fínn þjófur, er
nöpur og nábeitt lýsing. Ein bezta sagan er
Sendibréf, þar sem heimasætan segir frá
viðureign sinni við enska braskarann —
sem raunar er í annara þjónustu — og
hvernig hún fékk eyðilagt samning þann er
faðir hennar hafði gert við hann um að
selja útlendingum fossinn Glym, — hver
þekkir ekki tildrög sögunnar og þó er hún
samin á heimsstyrjaldarárunum fyrri? En
Bretinn hefur þann manndóm fram yfir ís-
lenzkan túlk sinn og skóþurrku að hann
hrífst af íslendingseðli heimasætunnar og
gerist íslenzkur bóndi, en hlýtur að launum
fyrirlitningu Einars þess er hjálpaði hon-
um til að kaupa hluta af Islandi. — Hér
kemur fram sem oftar það einkenni góðra
bókmennta að hafa meir en andartaksgildi.
Loks er í þessu bindi nýjasta saga Gunn-
190