Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Blaðsíða 17

ASGEIR BL. MAGNUSSON
RÆÐA
jlutt í veizlu til heiðurs dr. Jakob Benediktssyni í Þjóðleikhúskjallaranum 17. okt. s.l.
GÓðir áheyrendur, kæru heiðurs-
gestir!
Það mun hafa verið fyrir um það
bil hálfum öðrum áratug, að ég las í
fyrsta skipti bók eftir Jakob Bene-
diktsson. En það var rit hans um
Vísa-Gísla Magnússon.
Ekki hafði ég þá haft nein kynni af
höfundinum, en frétt á skotspónum,
að hann væri ungur og efnilegur
fræðimaður suður í Kaupmannahöfn.
En bókin snart mig, ýtti harkalega
við mér. Efnistökin voru ný og sterk,
blærinn ferskur, föng voru dregin
víða að og heimildir traustar og
kyrfilega raðað. Ég sá allt í einu
þennan kafla Islandssögunnar í nýju
ljósi: andstæðufullt líf innlendrar
framvindu og víxláhrif þess við er-
lenda menningarstrauma.
Hitt var þó miklu meira um vert, að
það varð skýrara fyrir mér en áður,
að saga okkar — jafnt þjóðarinnar
sem bókmennta og máls — var full af
gátum, sem við höfðum ekki tekið
eftir og því síður ráðið, — full af
spurningarmerkjum, sem við höfðum
ekki komið auga á, ögrunum og
áskorunum, sem við höfðum hummað
fram af okkur.
Mér varð það Ijósara en áður, að
söguleg staðreynd, er við nefnum svo,
er ekki eingöngu svar við spurning-
unni, hvað gerðist, heldur og jafn-
framt hvernig og hvers vegna. Og
þetta þrennt er eitt og óaðskiljanlegt.
Og satt að segja held ég, að margt
af því, sem vikið er að eða tæpt á í
hinum stutta og gagnorða inngangi
að bréfum og ritgerðum Gísla Magn-
ússonar, sé rannsóknarefni, sem við
þyrftum að gera rækileg skil, ef við
eigum að öðlast fyllri skilning á
þjóðarsögu þess tímabils.
Það er. ekki ætlun mín að fara að
rekja hér æviskýrslu heiðursgests
þess, er situr á meðal okkar — og
lauk stúdentsprófi við Menntaskólann
í Reykjavík 1926 og cand.-mag.-prófi
í grísku og latínu við Kaupmanna-
hafnarháskóla 1932. En þó ætla ég, að
mér farnist líkt og fornvini okkar
Grunnavíkur-Jóni, er hann sver sig og
sárt við leggur, að hann ætli ekki að
207