Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Blaðsíða 64

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ég get til að telja sovézka höfunda á
að kynnast bókum þeirra. En mér
finnst mikið í frönskuin bókmennt-
um forkastanlegt og ómannlegt, verk
höfunda sem leita ranghverfu manns-
ins á öllum sviðum.
Undirlægjuháttur
Ég hirði ekki um að rœða þau mis-
tök sem við höfum leiðrétt. Meiru
skiptir að dveljast við þau sem enn
þarf að laga og enn eru þrándur í
götu menningar okkar. En eina gamla
villu vil ég minna á. Fyrir sjö eða átta
árum var alsiða að tala um baráttuna
gegn „undirlægjuhætti“. Sú barátta
fór fram á marga vegu: skipt var um
nöfn á kökum brauðgerðarhúsa! og
bókmenntafræðingar sönnuðu að
hvorki Indíánar né grísku söguljóð-
in hefðu getað síazt inn til okkar og
að enginn rússneskur rithöfundur
hefði getað orðið fyrir áhrifum af
Shakespeare, Moliére né La Fon-
taine! Leikritahöfundar sýndu so-
vézka vísindamenn, tónskáld og arkí-
tekta sem þræla Weissmanns, jasstón-
listar eða skýjakljúfa. Þessi barátta
var háð með miklum ákafa. Þó gat
enginn sagt greinilega við hvern eða
um hvað verið var að berjast.
Á síðustu mánuðum stríðsins tal-
aði ég oft við liðsforingja okkar og
hermenn í Þýzkalandi. Sumir töluðu
um að Þjóðverjar reistu góð hús,
aðrir um að Tékkar væru betri í
bókagerð en við sjálfir. Enginn
þeirra féll þó fyrir borgaralegu hug-
myndakerfi. Hvar var þá „undir-
lægjuhátturinn“ við hið vestræna?
Var hann ekki annað en það að bíl-
stjórar okkar voru hrifnir af amerísk-
um bílum eða tízkufólkinu í Moskvu
þótt útlent sælgæti gott? Var þetta
raunar ekki fremur viðurkenning á
tæknistigi vestrænna ríkja en á hug-
myndakerfi þeirra?
Hvað snertir Shakespeare og Rem-
brandt og Stendhal, þá er ekkert nið-
urlægjandi við það að við beygjum
okkur djúpt fyrir þeim.
í þessu sambandi skiptir máli að
einmitt meðan við vorum að berjast
við „undirlægjuháttinn“, sýndum við
samtímis nokkrar lélegar vestrænar
kvikmyndir sem voru langt frá því að
vera nokkur listaverk og höfðu slæm
áhrif á börn og unglinga, slíkar
myndir sem Tarzan og aðrar.
Ég trúi því fastlega að vestrænir
stjórnmálamenn kæri sig hreint ekki
um menningartengsl milli vesturs og
austurs, þó að þeir tali oft við hátíð-
leg tækifæri um nauðsyn slíkra sam-
skipta. Þegar við tókum að þýða vest-
ræna höfunda og þegar heimsóknir
erlendra listamanna til okkar og lista-
manna okkar til vesturs tóku að auk-
ast, urðu þeir uppvægir við.
Á síðustu tveim eða þrem árum
hafa birzt margar þýðingar vest-
rænna höfunda, sýningar á erlendri
myndlist og leiklist hafa farið fram
hér, Lesendur hér og almenningur all-
254