Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Side 66

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Og þó hafa á síðustu fjörutíu árum
engir rithöfundar komið fram í
Frakklandi né öðrum löndum Vestur-
Evrópu sem jafnist að dýpt og anda-
gift á við hina miklu meistara liðinna
tíma.
Fyrir nokkrum árum skrifaði ég
að það væri miklu vandasamara fyr-
ir listamann að lýsa þjóðfélagi sem
væri í vexti og á breytingaskeiði en
því sem þegar hefði skapazt og unn-
izt tími til að fullmótast.
Stundum misheppnast sovézku
sagnaskáldi, af því að það þekkir
ekki söguhetjur sínar, viðfangsefni
sitt, nægilega vel niður í kjölinn. Or-
sakirnar til þess að vestrænar bók-
menntir misheppnast eru ýmsar. En
við verðum þar of oft varir við leit
að andlegri fjarrænu, dýrkun hins
óvenjulega, jafnvel hins sjúklega.
Stundum hefur maður þá tilfinningu
að höfundur skirrist við að lýsa því
sem fyrirrennarar hans kunna að
hafa lýst. Og í leit sinni að einhverju
nýju gleymir hann frumskyldu höf-
undarins: að lýsa mönnum, verja
manninn og lyfta honum.
Ekki kemur mér til hugar að segja
að sovézkir rithöfundar eða lista-
menn hafi innt af höndum eins mikið
og þeir hefðu getað. Leyfið mér að
kynna yður viðhorf mín til fortíðar
okkar og til þeirra erfiðleika sem
orðið hafa þrándur í götu menning-
ar hjá okkur.
Ég hika við að tala um sigra
sovézkra vísinda, það ætti einhver
mér kunnugri að gera. En ég hef átt
þess kost að ræða við framúrskar-
andi vísindamenn á Vesturlöndum,
sem margir hverjir eru fjarri því að
hafa neina samúð með kommúnisma.
Allir hafa þeir talað með mikilli virð-
ingu um afrek sovézkra eðlisfræð-
inga og stærðfræðinga. Þeir sem
veita Nóbelsverðlaunin, syndga ekki
með neinni óhófsást til Sovétríkj-
anna. Ef sovézkur efnafræðingur
hlýtur Nóbelsverðlaunin, er það þá
ekki fremur þrátt fyrir Sovétríkin en
vegna þeirra?
Getur nokkur maður verið heiðar-
legur og talað um nútímatónlist án
þess að nefna Prokofíev og Sjostako-
vits meðal hinna fremstu? Getur
nokkur maður neitað áhrifum Eisen-
steins, Púdovkíns og Dovzjenkos á
hinn framsæknasta hluta vestrænnar
kvikmyndagerðar ?
Ég hef lesið í tugatali greinar eftir
vestræna rithöfunda og blaðamenn
sem reyna að sanna að sovézkar bók-
menntir séu alls ekki til. Þeir endur-
taka þessa fullyrðingu of oft og með
of miklum ákafa til þess að ég geti
trúað á einlægni þeirra. Það sem þjá-
ir þá er ekki tilveruleysi sovézkra
bókmennta, heldur ómótmælanleg til-
vera þeirra.
„I Sovétríkjunum hafa fyrir löngu
hætt að koma út bækur eftir úrvals*
höfunda, svo sem Babel, Bagritskí,
256