Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 18

Timarit Máls og menningar
verða spurt á sama hátt, einkum þeg-
ar tímar líða fram, því að einlægt er
erfitt að hafa yfirsýn meðan engar
fjarlægðir eru til hlutanna.
Ekki er heldur nýtt að deilur rísi
um skáld eða listastefnur. Þar hlýtur
einnig að vera spurt: hve djúpt rista
þær? Þegar Þorsteinn Erlingsson og
síðar Þórbergur og Kiljan kváðu sér
hljóðs náðu áhrifin að rótum þjóð-
lífsins því að þeir boðuðu nýjar hug-
sjónir. A undanförnum áratugum
hefur verið deilt um listir og ljóða-
gerð, en þær deilur hafa verið smá-
gerðar nema rétt framan af meðan
abstraktmálarar voru fyrst á ferð.
Eitt af deiluefnunum varðandi nú-
tíma ljóðlist hefur verið fráhvarf
hennar frá ytra búningi Ijóðsins,
reglubundnu rími, fornum háttum,
þrískiptri stuðlagrein eða háttbund-
inni hrynjandi. Verjendum hins hefð-
bundna Ijóðs hefur fundizt þeir sjái á
bak öllu sem einkennt hefur íslenzka
ljóðagerð frá upphafi og þeir hafa
spurt: er þetta ljóð lengur, hví ekki
að viðurkenna að hér sé óbundið
mál, prósa? Ekki verður því neitað
að mörkin milli ljóðs og óbundins
máls hafa í nútíma kveðskap oft orð-
ið vægast sagt mjög ógreinileg svo að
ástæða hefur verið til að spyrja,
hvort ljóðið væri að láta undan fyrir
prósanum, og að sönnu hefur óbund-
ið mál um langt skeið verið í sterkri
sókn og dregið til sín svo og svo mik-
ið af einkennum Ijóðsins, og mætti
benda á fjöldann allan af skáldsög-
um, allar götur frá Flaubert, og þó
miklu fremur leikritagerðina, verk
sem að fornri tízku voru í ljóðum
hafa á síðari áratugum verið samin
í óbundnu máli, Ibsen yfirgaf Ijóð-
formið, Shaw bar það aldrei við. I
grein sem Sigfús Daðason birti 1952
í Tímariti Máls og menningar og
nefndi Til varnar skáldskapnum færði
hann rök að því hve fráleitt væri að
meta gildi ljóðs eftir því hvort það
fylgir gömlum bragreglum eða ekki,
og eru endalaus dæmi úr bókmennt-
unum því til staðfestingar. Deilurnar
um rímað eða órímað ljóð liafa því
verið heldur ófrjóar. Þar virðist, a. m.
k. fljótt á litið, deilt um keisarans
skegg, og kem ég þó betur að því síð-
ar. Það er ekki kjarni málsins hvort
kvæði er rímað eða órímað, stuðlað
eða án stuðla, heldur hvort það hefur
form við sitt hæfi, eðlilegt lifandi
form. Og í öðru lagi: spurningin
verður ekki takmörkuð við formið
eitt, formið í einangrun. Ljóðið er
dýpra eðlis en svo.
Margir hinna yngri Ijóðahöfunda
hafa tekið sér nafnið formbyltingar-
skáld og haldið því mjög á loft. Þeim
hefur líka verið gefið annað nafn,
atómskáld, en þá nafngift vill Jón
Öskar í nýlegri ritsmíð takmarka við
sex skáld (sig sjálfan, Jónas Svafár,
Einar Braga, Stefán Hörð, Hannes
Sigfússon og Sigfús Daðason) og tel-
ur hvorki með brautryðjandann Jón
112