Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 27

spurninguna um afstöðu í stjórnmál-
um, hún er einn hluti þess ecía hlið
. .. Nú, á þessari stundu varða þau
hin æðstu verðmæti, undirstöður
menningarinnar, mannkynshugsjón-
ina sjálfa . . .“ (Þýðinr eftir Magn-
ús Ásgeirsson í Helgafelli 1942).
Franska stórskáldið Louis Aragon
segir: „Þar er komið í tímanum að
útskýring á heiminum nægir ekki
manninum, sem hefur ásett sér að
breyta honum, og því hefurnútímalist
þá náttúrlegu skyldu að vera í sam-
ræmi við þessa miklu ákvörðun .. .“
(Sinn und Form, 1958). Á öðrum
stað segir hann (í formála að D’un
réalisme sans rivage eftir Roger
Garaudy): „Ég er ekki fæddur raun-
sæisskáld, það er mér miklu fremur
skilnings atriði. Realisminn hefur
orðið niðurstaða hugsunar minnar,
óafturkræf, í samræmi við alla lífs-
reynslu mína“. Og þannig mætti lengi
telja.
Hin mikilhæfu skáld, af því tagi
sem hér hafa verið nefnd, eru einmitt
þau sem hafa heildarsýn yfir veru-
leikann, byltingaröfl hans og þróun-
arstrauma, en eru ekki aðeins sjá-
endur heldur jafnframt með í verð-
andinni og gerendur hennar, lifa
með í breytingum tímans, opna hug
sinn og hjarta fyrir óskum, draum-
um og vonum mannanna og finna
lindirnar streyma til sín og fylla
brjóst sitt og verk sín, og verða því í
rauninni þau skáld sem sækja aflið
tslenzk IjóSagerS 1966
til veruleikans, hins ólgandi lífs í
kringum sig, eða á máli þjóðsögunn-
ar þeir sem sækja eldinn til guðanna
og verða lýsandi tákn mannlegrar
framsækni. Yerk þessara skálda eiga
víddirnar í sér, hinar stórbrotnu per-
sónugerðir, í goðsagnastíl, óskmynd-
5r og framtíðarkröfur þjóðlífsins á
hverjum tíma. Vitanlega má skapa
verk úr brotum af veruleika og án
framsýnar, innibyrgð verk, lukt í
skel sína, en þau hin stórhrotnu sem
vísa fram á við eru verk þeirra sem
skynja veruleikann og þróun hans í
heild, eru með í verðandinni, með í
því að breyta tímunum, skapa ný við-
horf og nýjan veruleik, sem um leið
verður framvinduafl: veruleik sem
grípur fram fyrir sig, ber líka draum-
inn í sér, ekki aðeins riútíð og fortíð
heldur einnig framtíðina.
Það er í þessum skilningi veruleik-
ans að þj óðfélagsleg sjónarmið
greiða skáldunum leiðir til að sjá
þróun sinnar tíðar í raunsæju sögu-
legu Ijósi, auðga og dýpka en þrengja
ekki verk þeirra. í heildardráttum er
þróunin á þessari öld breyting úr
kapítalisma í sósíalisma með átökum
í ótal myndum, ásamt frelsisbaráttu
ánauðugra þjóða sem vegna áhrifa
frá sigrum sósíalismans hafa í heil-
um heimsálfum reynt að varpa af sér
oki imperíalismans. Ekki aðeins köld
stríð og heit, hugmyndafræði her-
bandalaga, hagstjórnaikenningar og
heimspeki, heldur og háspenna í vís-
121