Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 33

Friðrik Þórðarson
Á Halýsbökkum
Smámunir úr minnisbók
Sívasborg í Kappaclósíu er í kristnum fræðum nafntoguð af píningarvætti
fjörutíu riddara sem hér voru deyddir, að frásögn helgra bóka, þann níunda
marz árið 320. „Sá varð atburður, að því er menn segj a, að á tíð Licinii kon-
ungs gerðist ófriður mikill kristnum mönnum, og allir, þeir er vel lifðu fyrir
guði, voru neyddir til blóta af eggjun jarls þess er hét Agricolaus, er réð fyrir
borginni Sebastía. Hann gerði ofsókn snarpa og grimma af skjótri áeggjun
djöfulsins kristnum mönnum, en allir riddarar, þeir er voru settir til herferð-
ar, voru skyldir til blóta. En voru 40 riddara af Cappadocia héraði, þeirra
er vegsamlega lifðu eftir boðorðum drottins. Þeir voru sigursælir og frækn-
ir í orustum. Þessir voru handteknir af jarli og skyldaðir til að færa fórnir
goðum. Jarlinn tók til orða og mælti: „Ráð yður sýndust öllum mönnum
mikil í bardögum, er yður samþykktust, og voruð þér öllum mönnum sigur-
sælli. Sýnið þér nú og vizku yðra og samþykkið lögum konunga og blótið
goðum órum, að eigi verðið þér hafðir í kvölum sem goðrækir menn.“
. . . Þá bað jarl að binda þá og láta reip á háls hverjum þeirra og leiða þá
alla saman til stöðuvatns mikils. En á þeirri tíð er helgir riddarar píndust,
þá var lagður ís mikill á vatn eitt. En þá leiddu þeir þá eftir ísinum á mitt
vatnið; þá flógu þeir þá úr fötum og létu síga þá nökkta í vök, þá er á ísinum
var, því að taugar þær héldu þeim er á hálsum þeirra voru. Það fylgdi og að
vindur var kaldur of aftaninn við dagssetur. Settu þeir yfir þeim riddara til
varðveizlu og luklavarðveitara á vatnsströndinni. En þar var gjör laug til
þess ef nokkur vildi sækja veru þangað, og var hún svo búin sem skaplegast
skyldi þykja ...“ (Heilagra manna sögur, ed. Unger, 2. bindi).
Bærinn stendur á bökkum Halýsár á víðum völlum, eyðileg fjöll og gróður-
laus öræfi á allar hliðar. í norðri mænir Stjörnufjall yfir landið; þar kvað
enn sjá aurmál fornra mannvirkja, og hafa getspakir menn gert sér í hugar-
lund að væri féhirzla Míþrídats konungs sem hér réð löndum í fyrndinni, sú
127