Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Side 38

Tímarit Máls og menningar
göngu beygir stígurinn fyrir fjallsmúla; þröngur dalur verður milli ávalra
ása, á sytrar í bugðum eftir dalnum, stillur hér og hvar; nautahjarðir og geit-
fé á beit í hlíðinni. Þegar framar dregur breikkar dalurinn smátt og smátt,
unz komið er á velli víða og grasloðna; þar stendur þorpskorn á grundum,
lítil hús með leirbræddum veggjum, eitt þó miklu veglegast og stöpull við;
trén eru rauð fyrir berjum. Orskotslengd frá þorpinu stendur ungur maður
undir klettanefi og skimar eftir mannaferðum; Hodja, öðlingurinn, hefur
hringt og gert vart við gesti.
Óldurmenn þorpsins hafa safnazt saman hjá hreppstjóra til að heilsa
komumanni og greiða fyrir; það er boðið til stofu og hægindi sett fram með
mjúkum dúnsessum, smámær ber inn rósavatn, kyssir á hönd mér og leggur á
höfuð sér, að fornum sið við öldunga og helga menn; konur eru byrgðar að
eldhúsbaki. Setbekkir eru langsetis með öllum veggjum, á einum stað hangir
tafla ærna mikil með nöfnum Múhameðs og annarra meginklerka; hver hlut-
ur er skyggður og fágaður, rykkorn hvergi sýnilegt.
Hreppstjóri, kallaður múhtar á hérlenda tungu, er maður roskinn að ár-
um, bjartleitur yfirlitum, hýrlegur til augnanna og gamansamur, hóglátur og
siðblendinn við menn; og er gesti hefur verið unninn beini, fréttir hann tíð-
inda, — eða getum við greitt úr nokkru vandkvæði komumanns?
Gestur veitir andsvör sem efni eru til, segir ætt sína og ferðasögu; kveður
bókvísa menn norðanhafs stórum baga fáfræði um mállýzku þeirra frænda,
hvernig hún hafi gengizt í munni á fimm skorum ára (Ossetar telja tvítugt)
sem liðnar sé síðan þeir stukku frá búum sínum í Kákasusdölum fyrir ofríki
Rússakeisara; biðst orlofs að inna bændur að hljóðföllum máls, hneigingum
og orðafari, og svo að örnefnum, skepnuhirðing, mataræði, amboðum, huldu-
fólki, kveðskap, orðskviðum, fornsögum, veðurfari og vaxandi plöntum.
Eða hvað heitir langi jörfi hér ofan við þorpið, yxna kýr, blæsma geit og
álægja hryssa, rimar í meis og kilpur á skjólu; eða alsprottin aldintrén og
turturar sem sitja í hópatali á girðingum; og fjallalæða sem liggur yfir
tindum á heitum sumarmorgnum? Og Temírbolat af kynþætti Mamsúrs,
kunna konur enn að fara með kvæði hans?
Hreppstjóri býður gesti að vera hjá sér á meðan honum líki, og segir hon-
um heimil vísindi héraðsmanna þó helzti smá; — má og vera að konur vorar
kunni að fara með slitring úr rímu ef vel liggur á þeim; aftur hafa sonarkon-
ur mínar glutrað flestum fornum stöfum; en sonardætur mínar hef ég sett í
skóla, enda eru þær mæltar á tungu Ósmans eina; mun þess nú skammt að
bíða að orð Bors sona sé hljóðnuð hér í dalnum.
132