Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 60

Tímarit Máls og menningar
trúverðugleika sé sjálf rót þess, sem
kvikmyndin nýja boðar.
Hversvegna?
Hvernig stendur á þessari þörf fyr-
ir trúverðugleika? Ef við skoðum
grein Frangois Truffaut — „Vissar
tilhneigingar innan franskrar kvik-
myndagerðar*11 — sem birtist í
Cahiers du Cinéma 1954 í því ljósi,
að hún sé stríðsyfirlýsing þeirra sem
síðar háru uppi nýju bylgjuna má
þar strax ljóst vera hvað það er sem
veldur heift þessara ungu, reiðu
manna gagnvart „kvikmyndagerð
gömlu mannanna“, sem stöðnuð var
í kölkuðum vinnubrögðum, byggðum
í einu og öllu á hefðgrónum kenni-
setningum leikhússins og hlaut ein-
mitt fyrir það að birta logna mynd af
fólki og vandamálum þess. Það var
einmitt verkurinn. Og það er hverju
orði sannara að yfirgnæfandi meiri-
hluti mynda lutu (og lúta enn) slík-
um reglum, sem eru arfur frá þús-
undæru leikhúsinu, að segja sögu,
sem þróast eftir margvíslegum leik-
1 Til þessarar skarplega rituðu greinar
eftir F. T. má efunarlaust rekja upphaf og
stefnuskrá þess sem síðar hlaut nafnið „nýja
bylgjan“ franska. Grein þessi er þegar orð-
in klassísk a. m. k. í því tilliti að fleiri
vitna nú til hennar en lesa hana. Hafi ein-
hver lesandi áhuga á því að kynna sér þessa
grein mundi hún aðgengilegust fyrir ís-
lenzka lesendur í ágœtu dönsku greinasafni
útgefnu af kvikmyndasafninu danska: Se
— det er Film 3. hefti 1966. Forlag:
Fremad. ÞýS.
jlœkjum í átt til endahnútsins þar
sem saman koma lausn og boSskap-
ur verksins og allt er þetta tíðast und-
irlagt þríeinu lögmáli tíma, rúms og
framvindu. Undirstöður þessara hefð-
bundnu vinnubragða má draga sam-
an í tvo meginþætti: leikflœkjur og
listbrögð; og vitaskuld er það eng-
in tilviljun að bæði þessi orð hafa
fengið niðrandi merkingu. Eitt ein-
kenni þessara verka er að þau eru
tíðast byggð í hring: Frásögnin end-
ar þar sem hún hófst (á sama stað
eða undir sömu kringumstæðum) en
hún hefur þó veitt færi á því að koma
með einhverskonar lausn eða prédik-
un; ellegar þá að öll frásögnin er í
minningarformi, sem enn betur þjón-
ar því hlutverki að loka hana inni í
sjálfri sér um leið og henni er sökkt
í gljákvoðu forlagatrúarinnar: per-
sónurnar verða fangar örlagaþrung-
inna atvika. Samanborið við þennan
hefðbundna frásagnarmáta gat ó-
regluleg bygging Citizen Kane virzt
byltingarkennd þó hún í rauninni sé
í fullu samræmi við rök eldri hugsun-
arháttar og tiltölulega auðskilin
hverjum sem er, því allir þættir henn-
ar eru fyllilega réttlættir annað hvort
í athöfnum ellegar samtölum og öll
atriði myndarinnar gerast á einu og
sama veruleikasviði. Auk þess er
engu líkara en það sé viðurtekin
regla að nota undirstöðuatriði kvik-
myndalistarinnar til þess eins að gefa
áhorfendum tóninn í skilningi á hin-
154