Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 76

Timarit Máls og menningar
staðreyndir sínu máli um það að yf-
irgnæfandi meirihluti þeirra mynda
sem trúverðuglegast koma fyrir eru
unnar með aðferðum beinnar upp-
töku. Hvort sem í því má greina viss
mótrök við því sem hér hefur verið
sagt eða ekki þá getur á hinn bóginn
að líta nýrri verk ýmissa þeirra kvik-
myndastjóra sem upphaflega mótuðu
kvikmyndina nýju og þróazt hafa í
ált til hefðbundnari frásagnarmáta,
verk sem eru enn sem fyrr mótuð af
þessari nýstárlegu afstöðu til veru-
leikans þrátt fyrir allt: nægir þar að
nefna La peau douce, Le bonheur, 11
desserlo rosso. Enda þótt þessi verk
séu engan vegin „byltingarkennd“
tæknilega séð þá eiga þau samt ekk-
ert sameiginlegt með gömlu myndun-
um.
Þessum hugleiðingum um sam-
bengi vinnubragða og mórals eða
öllu réttara það sem kalla mætti sið-
fræði vinnubragðanna (og ætti raun-
ar skilið að vera hugleitt miklu nán-
ar) er síður en svo ætlað það hlut-
verk að afsaka siðaboðskap allrar
þeirrar vöru, sem almenningi er boð-
in undir heitinu „nýbylgja“ ellegar
„kvikmyndanýjung“; athugun okk-
ar hefur ekki beinzt að innihaldi
þessara verka heldur að því drama-
tíska formi sem innihaldið tek-
ur á sig. Sé það rétt að hinir þrír
meginþættir listaverks (dramatískur,
fagurfræðilegur og siðfræðilegur)
séu óaðskiljanlegir þá ætti slík hrein-
gerning á dramatíska þættinum í
krafti fagurfræðilegs trúverðugleika
að forða verkinu frá plágum á borð
við innfjálgni og tilfinningavellu,
lýðskrum og yfirborðsmennsku. Eft-
irsókn eftir því sanna, heimildinni
hreinni og beinni, sem sjónvarpið
hefur ýtt undir og einnig gerir vart
við sig í auknum áhuga á kvikmynd-
um sem klipptar eru saman úr göml-
um heimildum, ber í rauninni vott
um síðunninn sigur Lumiéres yfir
Méliés, sigur lífsins ótilreidds yfir
eftirhermu þess; uppreisn alls þess
sem er sjálfsagt gegn vangaveltunum,
sýnarinnar gegn vitsmununum; „nú-
líma“ leikstjóri er fremur sjáandi en
hugsuður, honum lætur belur að sýna
hluti en að útskýra þá, liann leggur
stund á kvikmynd kvikmyndagerðar-
mannsins en ekki handritshöíundar-
ins, myndhæfnin er meginvopn hans
og tilhneigingin er öll í þá átt að gera
myndina sjálfa að undirstöðuatriði
en rýra lilut klippingarinnar. Það
væri þess virði (þótt ógert sé látið
hér) að bera þróun kvikmynda sam-
an við þróun annarra listgreina með
það í huga hvernig sjöunda grein
listanna líkt og kemur í humátt á eftir
hinum greinunum; þróuninni í dag
mætti finna hliðstæðu í tónlistar-
sögunni (þar sem dedramatisationin
er innleidd af Debussy eða afneitun
laglínunnar) eða þá í sögu málara-
listarinnar (þar sem myndrænir þætt-
ir hafa vikið fyrir því afstrakta um
170