Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 4

Tímarit Máls og menningar
þætti í sinni fræðigrein, þjóðfélagi okkar til endurlausnar og frelsunar, svo
að það mætti hefjast til hærra gengis.
Svo mætti virðast sem tillaga þessi hefði mikið til síns máls. En það er
mitt álit sem nokkuð kunnugs manns öllum staðháttum, að það borgi sig
ekki að eyða fé í flugfar hagræðingarsérfræðinga til Hornafjarðar til að
nema eitthvað nýtt í grein sinni. I þessu áliti mínu felst alls ekkert vantraust
á hæfileikum nefndra sérfræðinga til að nema hvað eina, sem til þeirrar sér-
greinar heyrir, og því síður vanmat á því starfi sem þeir inna af höndum
í þágu þjóðfélagsins. En ég óttast að öflin, sem hannað hafa byggðina á
Höfn við Hornafjörð, séu ekki af þeirra heimi. Galdurinn við hagsæld þessa
fagra þorps liggur ekki í augum uppi, fremur en galdrar yfirleitt, og það
gæti reynzt erfitt að koma þar að venjulegum logaritmakvarða. Og þó er
málið í raun og veru svo ljóst og einfalt, að hálærðum mönnum gæti jafnvel
fundizt það fyrir neðan virðingu sína að líta á það sem sitt viðfangsefni.
Þó tel ég ekki með öllu vonlaust, að þeir sem og aðrar mannlegar verur
mættu eitthvað af einfaldleik fyrirbærisins læra sér til andlegrar auðgunar,
hvað sem liði ágóða á mælikvarða veraldarauðsins. Fyrir því vil ég leitast
við að varpa nokkru ljósi á dul þessa fyrirbæris.
2.
A Höfn í Hornafirði hefst byggð rétt fyrir aldamótin síðustu. Arið 1946
eru íbúar þar farnir að nálgast hálft fjórða hundrað, en munu nú vera hátt
á því níunda. Á sama tíma eru íbúar allrar Austur-Skaftafellssýslu einhvers
staðar á sextánda hundraði.
Og hvaðan kemur svo allt þetta fólk, sem byggt hefur upp þetta hagsæld-
anna þorp? Því er fljótsvarað. Fólkið er komið úr sveitum Austur-Skafta-
fellssýslu: Lóni, Nesjum, Mýrum, Suðursveit og Öræfum, og svo kemur einn
og einn annars staðar frá í gegnum tengsl ástar eða atvinnu. Og það er ekk-
ert nýtilkomið, að ungt fólk í þeirri sýslu þurfi að færa sig um set í leit að
staðfestu. Austur-Skaftfellingar liafa löngum verið afkastamenn í því að
fjölga mannkyninu, en þar er landlítið, og hefur ný kynslóð neyðzt til að
leita annarra landkosta. Hvar sem ættborinn Hornfirðingur fer um Austur-
land, getur hann átt von á nánum frændum í hverri sveit, en þangað lá bein-
ast við fyrir staðfestulausan Hornfirðing að leggja leið sína. Og víðar komu
Austur-Skaftfellingar við sögu. Um skeið var allmikil eftirspurn eftir horn-
firzkum konum til eiginorðs á Akureyri og í hinum blómlegu byggðum við
98