Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 12
Siglaugur Brynleifsson Miðtfld og niitími í íslenzku samfélagi Þrjár stofnanir íslenzku þjóðarinnar voru lagðar niður fyrir og um alda- mótin 1800, Skálholtsstóll, Hólastóll og Alþingi við Öxará. í stað þeirra var stofnaður yfirdómur í Reykjavík og biskupsemhættin sameinuð í eitt á sama stað. Víða um Evrópu var sú stefna ríkjandi á síðari hluta 18. aldar að selja eignir kirkna og klaustra, þessi stefna fylgdi upplýsingunni, frönsku bylt- ingunni og auknum áhrifum borgarastéttarinnar. Eignir kirkjunnar voru arfur miðalda og rekstur þessara eigna var víðast á miðaldastigi og tafði þannig fyrir og 'hefti kapítalískan rekstur í landbúnaði. í löndum mótmæl- enda voru kirkjueignir gerðar upptækar á siðskiptatímunum, en þó átti mót- mælendakirkjan víða mi'klar jarðeignir og svo var hér á landi. Starfsemi kirkjunnar hér á landi eftir siðskipti átti fjárbagsgrundvöll sinn í tékjum af jarðeignum, afgjöldum af jörðum og leigum eftir kúgildi. Tekjur þessar höfðu rýrnað mjög frá því síðast á 17. öld og fram á síðari hluta 18. aldar og með Móðuharðindunum kastaði tólfunum. Með þeirri óáran, sem þeim fylgdi, brast fj árhagsgrundvöllur biskupsstólanna. Áður en þessi ósköp dundu yfir hafði fjárpestin valdið mikluin fjárhags- erfiðleikum, en eftir Móðuharðindin var um hrun að ræða. Búféð féll, mann- fellir fylgdi og landsikj álftar sáu fyrir því að fella þá húskofa, sem enn stóðu uppi í Skálholti. Ástandið norðanlands var litlu betra, tekjur Hólastóls höfðu stórrýrnað eftir Móðuharðindin og þar gætti hallærisins engu minna en sunnanlands. Biskupsstólarnir höfðu um aldir verið höfuðmenningarstöðvar þjóðarinn- ar, þótt áhrif þeirra sem slíkra tækju að dvína þegar kemur fram á 18. öld. I stað þeirra eykst þáttur höfuðborgar danska ríkisins, sem höfuðstöðvar íslenzkrar menningar. Þar voru geymdar flestallar heimildir að sögu þjóðar- innar, öll 'beztu miðaldahandritin og þar var æðsta menntastofnun íslend- inga. Með auknu konungsvaldi eftir 1689 og enn auknum afskiptum kon- ungs og tilraunum til þess að rétta hag landsmanna á 18. öld, varð hlutdeild 106
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.