Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 18

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Blaðsíða 18
Tímarit Máls og menningar í skreytilist, silfursmíði, útskurði og vefnaði bar allt í sér arfinn frá fortíð- inni, sem ennþá var íslenzk nútíð. Það er eftirtakanlegt að silfursmíðin sem gat öðrum listum fremur blómgazt við erfiðar aðstæður eins og á mið- öldum, var stunduð hérlendis langt fram á 19. öld. Utskurðurinn bar öll merki barokksins og einnig rómansks stíls, sem var fyrir öldum aflagður annars staðar. Sama máli gegnir um útsaum log skrautvefnað. Því hljómaði hið nýja tjáningarform Jónasar Hallgrímssonar annarlega í eyrum þeirra, sem vanizt 'höfðu 'hrynjandi rímunnar. Einföld og tær ljóð hans um náttúruna og íslenzkt mannlíf, sveitasæluna og fegurð tungunnar voru efcki metin hérlendis nema af fáum fyrst í stað og því lengra sem líður á öldina því rómantískari verða þau í hugum lesenda. Aftur á móti kunnu menn að meta rímur Sigurðar Breiðfjörðs og kvæði Bólu-Hjálmars, þótt sú aðdáun nægði ekfci til þess að forða báðum þessum skáldum frá vesöld og armæðu vegna bágborinna kjara. Fátækt þjóðfélag hafði lítinn skilning á andlegum viðfangsefnum, og bar mjög á þessu eftir að menningarmiðstöð íslenzks samfélags var efcki lengur í landinu. Stephan G. Stephansson talaði af raunsæi þegar hann orti: „Útföl m)ndi ýta þorra / ættarbönd við sögu Snorra / ef þau væru virt til króna / vegin út og seld.“ Með vaxandi borg- arastétt um næstu aldamót og bættum efnahag myndast forsendur fyrir öðru mati, þótt alltaf örlaði á vúigeru peningamati meðal tötraborgara. Sumir telja að kveikja listar sé oft neikvæði hvers tíma, hvort sem hún er hugsjónalegs eða trúarlegs eðlis og því stangist hún alltaf við ríkjandi hefð og skoðanir og hljóti því að vekja andúð og tortryggni. Upplausnar- einkenni miðaldaþjóðfélagsins hérlendis koma fram í aukinni einstaklings- hyggju, efnalegri í formi kapitalísks reksturs og í bókmenntum með róman- tíkinni. Hinar efnalegu og andlegu viðjar taka að losna fyrst í stað á út- jöðrum samfélagsins í efnalegu tilliti, aftur á móti losnar fyrr um hinar andlegu viðjar og sú lausn verður aflvaki og kveikja nýrrar meðvitundar og tjáningarforms, en sú breyting gerist fyrst meðal stúdenta í Kaupmanna- höfn. Sjálfstæðisbaráttan fór þar einnig fram eins og áður segir og því dýpkar sú gjá sem myndast á 18. öld milli andlegrar viðleitni, sem mörkuð var evrópskum áhrifum samtímans og samfélagsins úti hér, bæði andlega og pólitískt. Málvöndunarstefnan var einkum miðuð við vaxandi bæjamyndanir þegar kemur fram um miðja öldina, þar gætti áhrifa dönskuskotins klúðursmáls, sem var að nokfcru arfur frá alþjóðahyggju upplýsingarinnar á síðari hluta 18. aldar. Ádeilur í Fjölni og enn frekar leikritið Narfi og starfsemi Bók- 112
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.