Tímarit Máls og menningar - 01.10.1970, Page 85

Þorgeir Þorgeirsson
Teorema
Rœða flutt við frumsýningu á Teorema eftir Pasolini
Mér er allskonar vandi á höndum aff tala
hér uin Pier Paolo Pasolini og verk hans.
í fyrsta lagi hleyp ég í skarðið meff
litlum fyrirvara, þar sem Thor Vilhjálms-
son forfallaffist, en einhver varff aff tala,
því þetta er hátíffleg frumsýning. Ég vildi
því biðja áheyrendur miskunnar og vel-
virffingar á því sem hér verffur sagt. í ann-
an staff er lítiff gaman aff standa hér fram-
an í fólki, sem vafalaust er ennþá í fersku
minni þau fögru orð, sem Halldór Laxness
lét falla á vom veg viff setningarathöfn
yfirstandandi listahátíffar, þar sem hann
minnti á fánýti allrar orffræffu andspænis
guffmóði þess söngfugls, sem listin sjálf
verffur aff þegar fariff er aff skrifa orffið
meff upphafsstaf.
Nokkur hjálp er í því aff rifja upp um-
mæli gamals taóista: Sönn orð eru ekki
fögur, fögur orff eru ekki sönn — eins hitt
aff Pasolini sá sem fyrir okkur syngur hér í
kvöld heíur aldrei veriff sá dekurfugl, sem
étur úr lófa borgarans né hefur hann gert
sér að góffu aðdáun þeirra sem gera sig
guffdómlega í eigin augum meff því einu
að hlusta orfflausir á kvak listafugla. Þvert
á móti hefur hann ótrauffur skrifaff og tal-
aff um vandamál listar sinnar, skilgreint
undirstöffur hennar og fleygt þeim skil-
greiningum fyrir róða aftur svo okkur verði
ljóst, liversu þrotiaus leit hans og annarra
verður aff vera að tilgangi, markmiffi, aff-
ferffum og skilningi handa listaverki aff
nærast á.
List Pier Paolo Pasolinis hefur aldrei
veriff neitt fyrirhafnarlaust píp.
Og þá er ég kominn aff þriffja og versta
vanda mínum hér í kvöld. Fram hjá honum
sigli ég meff því að segja þaff sem sannast
er. Manni þessum verffa ekki gerff nein
skil í stuttu inngangserindi. Eitt veit ég þó
fyrir víst. Af núlifandi og starfandi lista-
mönnum sem ég þekki verk eftir er hann
sá eirffarlausasti, sá miskunnarlausasti og
sá tilgerðarlausasti. Hann er málari, Ijóff-
skáld, gagnrýnandi, smásagnahöfundur,
skáldsagnahöfundur, kvikmyndastjóri og
höíundur kvikmyndahandrita, blaffamaffur
leikari og leikritahöfundur. Nú í seinni tíff
hefur hann mjög svo snúiff sér aff leikhús-
inu vegna þess hversu honum finnst þaff
náskylt kvikmyndinni, segir hann, en minn-
ir um leiff á þá kenningu, sem hann hélt
mjög á loft fyrr á árum, aff viff yrffum að
gera okkur grein fyrir þeim grundvallar-
mismun, sem er á þessu tvennu. Hann seg-
ir aff líf sitt hafi mótast af hatri á föffurn-
um, sem var affalsmaffur og fasisti, en ást
á móffurinni, sem var af sæmilega stönd-
ugu bændafólki. Fyrir nokkru var hann að
skrifa leikrit um samband föður og sonar
— þá rann það upp fyrir honum aff tilfinn-
ingalíf hans var ekki mótaff af hatri á föff-
urnum eins og liann hafði haldiff, heldur
djúpri ást, sem hann bar til hans um þaff
bil hálfsannars árs gamall ellegar kannske
tveggja eða þriggja ára. Þannig geysist
Pasolini um á milli fjarstæffustu and-
179