Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Síða 8

Tímarit Máls og menningar
hefst samtímis kúgim karlmannsins á konunni."1 Engels var skyggn á ýmis
meginatriði, enda þótt hann reisti margar af kenningum sínum á mannfræði-
rannsóknum Morgans, sem voru helzti ónákvæmar. Kjarninn í hinni efna-
hagslegu skoðunaraðferð Engels er arfgengið. Arfgengi í móðurætt, sem var
upprunalegt, breyttist samfara aukinni auðsöfnun í arfgengi í föðurætt. Ekk-
ert eitt atriði varð konunni slíkur fjötur um fót sem þetta. Nú fer trúlyndi
eiginkonunnar að skipta höfuðmáli, og einkvænið festir sig óafturkallanlega
í sessi. í hinni kommúnísku ættfeðrafj ölskyldu er eiginkonan opinber þjón-
ustumaður, í einkvæni þjónar hún undir einn einstakan aðila. Engels tekst
fyrirhafnarlítið að láta líta svo út sern tengja megi öll vandamál konunnar
hæfni hennar til starfa. Þess vegna leit hann svo á, að frumforsendan fyrir
kúgun konunnar væri veikir líkamshurðir hennar. Arðránið á henni hefst
því um leið og horfið er frá sameignarskipan til einkaeignar. Ef það er ó-
hæfni konunnar til starfa, sem veldur réttleysi hennar, hlýtur starfshæfni að
færa henni frelsið: „... frelsun konunnar og jafnrétti karla og kvenna getur
ekki oröið að veruleika á meðan konum er meinuð þátttaka í skapandi starfi
og þeim markaður hás við húslegar sýslanir í eigin þágu. Frelsun konunnar
verður því aöeins möguleg, að konan eigi þess kost að taka í ríkum mæli
þátt í skapandi starfi á borð við aðra þjóðfélagsþegna og málum þá jafn-
framt þannig skipað, að heimilisstörfin verði eins og hvert annað hjáverk.“
Eða, eins og segir annars staðar: „... Frumforsendan fyrir frelsun konunn-
ar er, að allar konur taki aftur til starfa við almenn framleiðslustörf ...
Þetta táknar svo aftur, að hver einstök fjölskylda getur ekki lengur sem slík
verið efnahagsleg grundvallareining í þjóðfélaginu.“ Lausnarorð Engels á
þessum vanda er því í beinum tengslum við greiningu hans á því, með hvaða
hætti kúgun konunnar hafi komizt á. Þegar Marx og Engels ræða í ritum
sínum um stöðu konunnar, fjalla þeir um þetta mál sem sérstakan þátt í tengsl-
um við víðtækari umræður um fjölskylduna. Staða fjölskyldunnar ræðst
hins vegar af því, að þeir líta einvörðungu á hana sem bakhjarl einkaeignar-
réttarins. Úrlausnir þeirra gera því ýmist að mótast af þeirri áherzlu, sem
þeir langt um of leggja á hinn efnahagslega þátt vandans, eða þær verða að
ílokkast sem hugsmíðar án rótfestu í heimi veruleikans.
Bebel, sem var lærisveinn Engels, freistaði þess að finna afstöðu sinni
fastan grundvöll með því að rannsaka kúgun konunnar sem sjálfstætt fyrir-
bæri, í stað þess að líta einfaldlega á vandamálið sem fylgifyrirbæri þróunar
fjölskyldunnar og einkaeignarinnar: „Allt frá upphafi vega hefur kúgun
1 Friedrich Engels: Uppruni jjölskyldunnar, einkaeignarinnar og ríkisins (1884).
198