Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Side 19

Bylting sem ekki sér fyrir endann á
Æxlun og framleiðsla
Nú á tímum er æxlunin í þjóðfélagi okkar oft eins konar dapurleg eftir-
öpun framleiðslu. Vinna í þjóðfélagi kapítalismans táknar firringu verka-
lýðsins, sem með félagslegri framleiðslu skapar vöru, sem kapitalistinn síðan
kastar eign sinni á. En þessi vinna getur samt stundum haft í sér fólgið
skapandi starf, átt sér tilgang og vakið til ábyrgðar, jafnvel þótt arðránseðli
umhverfisins leyni sér ekki. í móðurinni gefur oft að líta skopmynd af ein-
hverju viðlíka. Menn meðhöndla barnið — hina líffræðilegu afurð — eins og
það væri hlutkennd vara. Foreldrishlutverkið verður eins konar uppbót fyrir
vinnuna, og í því starfi, sem því fylgir, er barnið skoðað sem nokkurs konar
afurð, sem móðirin hefur skapað á sama hátt og verkamaður býr til vöru.
Auðvitað hverfur barnið ekki í þess orðs fyllstu merkingu, en firring móð-
urinnar getur verið miklu þungbærari en sú firring, sem verkamaðurinn
verður fyrir, þegar auðmagnseigandinn kastar eign sinni á vöruna, sem
verkamaðurinn hefur framleitt. Engin mannvera getur skapað aðra mann-
veru. Það felur í sér hlutfirringu að tala um líffræðilegan uppruna einhverrar
tiltekinnar persónu. Sem sjálfráða einstaklingur hlýtur barnið óhj ákvæmilega
að rísa gegn allri þeirri viðleitni, sem beinist að því í sífellu að umskapa það
og gera það að eign foreldrisins. Menn skoða eignir sem útvíkkun á sjálfinu.
Þetta á alveg sérstaklega við um það að eiga barn. Allt, sem barnið gerir, er
þess vegna ógnun við móðurina sjálfa, en hún hefur afsalað sér sjálfræði
sínu með því að misskilja hlutverk sitt í æxluninni. Vart mun geta uggvæn-
legri áhættu en þá, sem í því felst að reisa líf sitt á slíkum grunni.
Það má skilgreina konuna út frá þeim eiginleika hennar að ganga með
og ala börn, en það er ekki hægt að miða neina skilgreiningu við óvirkni
hennar í framleiðslustarfi. Slík skilgreining getur þó aðeins orðið lífeðlis-
fræðileg. Meðan móðurhlutverkið heldur áfram að vera athvarf hennar og
kemur í stað frumkvæðis og skapandi starfs, og heimilin gegna áfram því
hlutverki að sjá karlmönnum fyrir stað, þar sem þeir geta slakað á þöndum
taugum sínum, mun engin breyting eiga sér stað. Meðan þetta ástand varir,
munu konur áfram verða rígbundnar á klafa tegundarinnar og lúta altækum
og náttúrlegum aðstæðum hennar.
Kynlífið
Yfir kynlífinu hefur frá fornu fari hvílt strangari bannhelgi en yfir nokkru
öðru í lífi kvenna. Erfitt hefur reynzt með afbrigðum að skilgreina, hvað
felist í hugtakinu frjálst kynlíf, og hver tengsl séu á milli slíks frelsis og
14 TMM
209