Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Blaðsíða 116

Tímarit Máls og menningar
magninu.39 Þennan greinarmun geri ég vissulega þótt ég gefi mér ekki tóm
til að ræða hann. Loks sakar ekki að minnast á að bók Tuckers er viðurkennt
fræðirit, umrætt og umdeilt eins og slíkum ritum ber, og höfundurinn víð-
kunnur af henni og fleiri ritum sínum. Það væri að æra óstöðugan að tíunda
lofsamleg ummæli annarra fræðimanna um þessa hók hans. Þó get ég ekki
stillt mig um að vitna til þeirra sem einna síðast urðu fyrir mér þótt ekki séu
þau eftir eiginlegan fræðimann: Milovan Djilas kallar bókina „ágætt fræði-
rit“ og „andlega hressingu".40
Úr því að Jóhann Páll vísar lesendum sínum á andmæli Mészáros við kenn-
ingu Tuckers er rétt ég fari örfáum orðum um þau. Ritdómarar hafa tekið til
þess að þau eru flest sleggjudómaættar41 með því meðal annars að Mészáros
víkur hvergi að meginviðfangsefnum Tuckers, hvorki hinni almennu hug-
leiðingu hans um þýzka frumspeki né tilraun hans til að greina frumspeki-
þættina í AuSmagninu. Hinn harði dómur Mészáros varðar þrjú og aðeins
þrjú atriði — og vil ég taka undir þá áskorun Jóhanns Páls að menn lesi
hann og lesi vandlega. Þá hygg ég að þeir muni sjá, jaínvel að bók Tuckers
ólesinni, að tvö þessara atriða eru hártoganir einar, önnur þeirra einkum um
tímasetningu umdeildrar viðhorfsbreytingar í ritum Marx. Hið þriðja er
hins vegar reist á réttmætri gagnrýni: Tucker verður á að misskilja tvíræða
setningu í Parísarhandritunum hrapallega, og veldur þessi misskilningur því
meðal annars að hann gerir villandi samanburð á skoðun Marx á sígildri hag-
fræði í Parísarhandritunum annars vegar og Auðmagninu hins vegar.42 Á
þessa yfirsjón Tuckers höfðu ýmsir bent á undan Mészáros,43 án þess þó að
hann sjái ástæðu til að láta þess getið.
Allt er þetta heldur smávægilegt hjá þeim tveim efnisatriðum um Marx
sjálfan sem Jóhann Páll minnist lauslega á. Hið fyrra þeirra tveggja er
„frelsun skiiningarvitanna“, en ummæli Marx um svo merkilegt málefni segir
Jóhann Páll mig slíta úr samhengi sínu (ÞG 56). Sjálfur telur hann að Marx
vilji lýsa „rannsókn á raunverulegu þróunarferli“ (JPÁ 173) með setn-
ingum eins og þessum: „augað verður mannsauga rétt eins og það sem augað
sér verður félagslegur, mannlegur veruleiki sem stafar frá manni til manns ...
en það segir sig sjálft að hið mannlega auga sér allt í öðru ljósi en hið frum-
stæða og ómannlega auga“.44 Og af þessu tilefni leyfi ég mér að vísa lesend-
um mínum á þá túlkun þessara setninga sem lesa má í fyrrnefndri bók Istváns
Mészáros, Firringarkenningu Karls Marx.45 Af þeirri túlkun má ráða hvað
írumspekingum er tamast að kalla „rannsókn á raunverulegu þróunarferli11.
Mészáros vitnar fyrst til þeirra orða Marx að „fyrir sveltandi manni er hin
306