Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Qupperneq 128

Tímarit Máls og menningar
urenda Tanganjika-vatns hafa fundizt síðgerð áhöld úr steini af Acheul-
gerðum ásamt ýmsum öðrum fornum leifum. Aldur þessara fornu leifa er svo
lágur, að tekizt hefur að ákvarða hann með kolefnisaðferðinni, en rétt með
naumindum samt sem áður. Að aldursákvörðun að þessari aðferð bendir til,
eru þær um 60.000 ára gamlar. Ur steini munu þannig hafa verið unnin í
Afríku áhöld af Acheul-gerðum lengur en um einnar milljónar ára skeið.
Á aðeins einum öðrum stað í Afríku, á strönd Marokkó, hafa fundizt forn-
ar leifar í samfelldum jarðlögum, sem spanna jafn langt tímabil eins og jarð-
lögin í Olduvai-gili. í fornum malarlögum þar, sem marka áfanga í lækkun
yfirborðs sjávar á upphafi Mindel-ísaldarskeiðsins, koma áhöld úr steini af
Acheul-gerðum í ljós jafn fyrirvaralaust sem í Olduvai-gili (en meðal áhald-
anna eru óbrotgjarnir munir sem handaxir, er að öllum líkindum verða raktir
til upphafsskeiðs síns).
All-víða í Afríku hafa komið úr jörðu síðgerð áhöld úr steini af Acheul-
gerðum, flest þeirra við (forna) árfarvegi, á vatnsbökkum eða við sjávar-
strönd. Fundarstaðirnir eru nú flestir á gresjum enda á savannah-svæðum.
Minjar eru einnig um búsetu höfunda áhalda þessara úr steini af Acheul-
gerðum í hellum sem arna-hellinum svonefnda í Transvaal, en þar myndar
ævaforn úrgangur ýmiss konar um 30 feta þykk lög. Sárafá byggðra bóla
þeirra eru þó kunn. í einu þeirra, í Kenya-sigdalnum, við Olorgesaille, mótar
glögglega fyrir jaðri þess sem á honum hafi staðið veggur. í öðru, við Kal-
ambo-fossa, hefur varðveitzt hálf-hringur steina, sem kunna að hafa verið
undirstaða skjólveggs.
í Afríku hafa engar vísbendingar fundizt enn um notkun elds á skeiði því,
er unnin voru úr steini áhöld af Acheul-gerðum, fyrr en undir lok þess, þótt
minjar um notkun elds verði raktar til miðbiks pleistocene-jarðsöguskeiðsins
í Evrópu og Asíu. í Austur-Afríku munu síðustu áhöldin af Acheul-gerðum
hafa verið unnin úr steini fyrir um 60.000—50.000 árum. í Olduvai-gili liggja
þau undir þykku ryklagi sem umliverfi gilsins hafi verið eyðimörk.
IV
Til síðustu ísaldar tók að draga fyrir um það bil 70.000 árum. Þá kólnaði í
veðri um jörðina alla. Fyrir um það bil 50.000 árum, tuttugu þúsund árum
síðar, var hiti í hitabeltinu um 5—6 stigum lægri en nú. Urkoma var þá aftur
á móti meiri og vatnsból fleiri í hitabeltinu og austanverðri Afríku. Gróðri
voru þá vaxin að nokkru leyti eyðimerkur-beltin í álfunni norðanverðri og
318