Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 32

Tímarit Máls og menningar
í konungsættinni er hvert mannsbarn heitið eftir einhverjum sem hefur
verið myrtur; um þessa höll er fiest nauðalíkt kastalanum á Helsingjaeyri.
Það eru fleiri dýflissur en Danmörk. Loksins kemur sendiboðinn.
ERKIBISKUPINN í JÓRVÍK: Sko, sendimaður hér! Nú hvað er títt?
SENDIBOÐI: Minn herra! Frétt, sem hryggir mig að bera.
ELSABET DROTTNING: Hvað líður prinsi?
SENDIBOÐI: Honum heilsast vel.
HERTOGAFRÚIN AF JÓRVÍK: Hver er þín frétt?
SENDIBOÐI: Að Rípajarl og Grey
voru sem fangar vistaðir í Pomfrett,
og Tómas Vöggur.
HERTOGAFRÚIN AF JÓRVÍK: Hver tók þá í hald?
SENDIBOÐI: Herrarnir miklu af Glostri og Bokkinham.
ELSABET DROTTNING: Af hvaða sök?
SENDIBOÐI: Allt sem ég veit er allt sem ég hef sagt.
En vegna hvers þeir voru fangelsaðir,
þar veit ég minna en ekkert, Yðar Náð.
(Ríkarður þriðji, II, 4)
Áfram líður sama langa vikan, eins og sú nótt, sem flytur valdið frá
hendi til handar. Áður þjappaði Shakespeare saman ellefu árum sögunnar
í fáein hrottaleg leikatriði; nú sýnir hann oss klukkustundir, eina af ann-
arri. Vér erum á stræti í Lundúnum. Borgarbúar hraða sér hjá; þeir eru
hræddir, og fara tveir og þrír saman. Þeir hafa nýverið frétt eitthvað, þeir
vita eitthvað. En þeir eru ekki kór úr fornum harmleik að skýra málavöxtu
eða kveða upp vilja guðanna. Það eru engir guðir hjá Shakespeare. Það eru
bara konungar, og sérhver þeirra er böðull, og fórnardýr, á víxl. Það eru
líka hræddar lifandi manneskjur. Þær geta aðeins starað á hinn mikla stiga
sögunnar. En örlög þeirra sjálfra velta á því, hver kemst á hæsta þrepið,
eða steypist út í myrkrið. Og þess vegna eru menn hræddir. Shakespeares-
leikur er ekki eins og harmleikirnir fornu, sjónleikur um siðgæði fyrir aug-
um ódauðlegra guða; það eru engin forlög sem ráða afdrifum söguhetjunn-
ar. Svo mikið er raunsæi Shakespeares að hann skynjar, hvenær menn
ánetjast sögunni, og hvenær ekki. Sumir skapa söguna, og verða henni að
bráð. Aðrir einungis telja sig skapa sögu, en þeir verða henni líka að bráð.
Hinir fyrr nefndu eru konungar; hinir síðar nefndu, trúnaðarmenn kon-
unganna, sem framkvæma skipanir þeirra, eru tannhjól í Vélinni Miklu.
Svo er einnig þriðja tegund manna, almennir borgarar ríkisins. Stóratburð-
ir sögunnar gerast á vígvöllum, í höll konungs, og í dýflissu Turnkastala.
126