Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 97

vita fyrirfram hvers konar spurningum
gögnin eiga að svara.
I öðru lagi eru upplýsingar í skýrsl-
unni svo ónákvæmar að óhugsanlegt
væri að treysta þeim, þótt þær þættu
forvitnilegar. Þetta stafar meðal annars
af því, að láðst hefur að geta þess, hvað
átt er við með ýmsum mikilvægum en
margræðum orðum og hugtökum. Sem
dæmi má nefna, að það er aldrei skýrt
hvers konar fólk tilheyrir þeirri stétt,
sem í skýrslunni er valið nafnið stjórn-
enciur og csðri menntunarstörf. Enn-
fremur hafa þau einkenni, sem nomð
eru til að flokka svarendur, afar tak-
markað félagsfræðilegt gildi og flokk-
unareinkennin eiga oft illa við spurn-
ingarnar. I skýrslunni eru kennarar
taldir með sérhæfðu þjónustuliði og
prentarar væntanlega með öðrum iðn-
aðarmönnum, og við það glatast ljós-
usm einkenni þessara starfsstétta, ein-
mitt þau einkenni, sem em félagsfræði-
lega merkileg. Meðal annarra orða: í
hvaða stétt voru listamenn settir? Reynd-
ar gildir það sama um flokkunarein-
kennin og áður var sagt um samhengið
í staðreyndasafninu; það hefði þurft að
kanna fylgni flokkunaratriðanna. Eitt er
það enn, sem veldur ónákvæmni í
skýrslunni, en það er framkvæmd könn-
unarinnar. A blaðsíðu 1 til 8 í skýrsl-
unni, er framkvæmd könnunarinnar
rakin að nokkm, en þó er þess ekki get-
ið, hvort eða hvernig reynt var að fyrir-
byggja skekkjur, sem stafa kunna af
ólíkri afstöðu spyrjanda og af hugsan-
legri hlutdrægni spurningalistans og
spyrjenda. Það er veruleg yfirsjón að
skýrslan skuli ekki fjalla um þessi atriði,
en hitt er þó verra, að þessara atriða var
ekki gætt við framkvæmd könnunarinn-
ar. Að vísu var gerð forkönnun eins og
vera ber, en að henni lokinni var spurn-
ingalistanum breytt og þessi breytti listi
Um hlustendakönnun Ríkisútvarpsins
var hvorki reyndur á spyrjendum né
svarendum. Þannig er allsendis óvíst
að breytingin á listanum hafi bætt
ágalla upphaflega listans, og einnig er
évíst að spyrjendur hafi allir skráð
margræð eða óskýr svör á sama hátt.
Enn mætti lengi telja lesti þessa verks,
en hér skal láta staðar numið. Þess skal
að lokum getið til gamans, að skýrslan
er fjölrituð á óvenjulega stór blöð, og
nefna enskumælandi menn þá pappírs-
stærð „foolscap."
Grein sú sem hér fer á undan var
skrifuð haustið 1974 að ósk þáverandi
ritnefndar Samfélagsins, rits félags
þjóðfélagsfræðinema við Háskóla Is-
iands og var henni ætlaður staður í
fyrsta tölublaði ritsins með nokkrum
greinum öðrum, sem ritnefndin hafði
líka sótzt eftir. Utgáfa ritsins dróst
lengi og var skipt um ritnefnd áður en
ritið hóf að lokum göngu sína. Hinni
síðari ritnefnd þótti greinar þær sem
þegar lágu fyrir ekki henta ritinu, að
minnsta kosti ekki í fyrsta tölublaði og
því var leitað með þær í önnur rit.
Tilefni greinarinnar og viðfangsefni
var lítið og er trúlega gleymt, en auk
tilefnis og viðfangsefnis hafði greinin
tilgang og vonandi réttlætir hann birt-
ingu greinarinnar nú. Tilgangurinn var
að spilla lítillega vaxtarskilyrðum vit-
leysu og ónákvæmni á sviði þar sem
slíkt illgresi vex gjarnan. íslendingar
hafa lítt tamið sér að skoða þjóðfélag
sitt undir sjónarhorni nokkurra þeirra
træða sem ráða yfir almennum lögmál-
um eða beita ljósum aðferðum, sem
auðvelt er að líta eftir og gagnrýna.
Eigi siík þjóðlífsskoðun að vera nckk-
urs virði, verða þeir sem hana stunda
að iðka nokkra sjálfsgagnrýni og beygja
sig undir gagnrýni annarra, eins og tíðk-
ast við iðkun annarra fræða.
191