Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Blaðsíða 69

Lýst er eftir Pétri Péturssyni verkamanni
Á leiðinni yfir heiðina brýst særð réttlætiskennd Péturs fram í mar-
traðarkenndri hugsýn. Þar lifir hann þjáningar kúgaðra og barátm þeirra
fyrir réttlátum heimi, baráttu sem verður að engu þegar byltingin verður
að einföldum hlutverkaskiptum kúgarans og hins kúgaða vegna þess að
bylting hugarfarsins hefur ekki verið tekin með í reikninginn.
Hvert teikn boðar nýjan sannleik, sannleik hinna kúguðu og undirokuðu, en
hjá hverju teikni glottir böðullinn við fótstall þess.
(141)
Kenningar sem boða allsherjarsannleik hafa misst merkingu sína hvort
sem það er kommúnisminn eða sú hugmyndafræði sem stendur að baki
sprengjuárásunum á Viet Nam.
Eru einhverjir til sem trúa í raun og veru? Trúa á teiknin, á hetjurnar,
á sannleik, sem fær staðizt?
(144)
í sýninni er dregin saman þróun heimsmála eins og hún kemur Pétri
fyrir sjónir og hann er skilinn eftir í örvæntingu. Eftir þetta endurlit
skýrist takmark ferðarinnar og miðast nú gagngert við bernskuheimilið
í von um að finna þar eitthvað af því sem gaf lífi hans gildi endur fyrir
löngu. En það reynist hægara sagt en gert. Allar aðstæður eru breyttar
og lífið steypt í sama mót og það umhverfi sem hann er að flýja. Þegar
Pétur hefur komist að þessu fer hann að óra fyrir því að „upphaf vill-
unnar“ sé ekki fyrst og fremst að finna hjá honum sjálfum heldur langt
aftur í tíma.
Það sem gerðist í gærkvöldi, í fyrrakvöld, eða kvöldið þar áður, einhvers-
staðar á það upptök. Ef til vill var það ekkert sérstakt, og þó eitthvað sér-
stakt, áframhald eða endurtekning einhvers, sem upphófst í liðinni tíð,
kannski langt að baki. Ef til vill að baki þess upphafs sem þú þekkir, sem
þig grunar, sem enginn stafur er fyrir, sem var í öndverðu, fyrr en veraldir
tóku að byltast og rísa úr óskapnaði í hug manns eða guðs.
(179)
Það sem gerist í dag á sér m. ö. o. rætur í fortíðinni, iðnvætt auðvalds-
þjóðfélag nútímans á sér forsendur í eldgamalli skiptingu fólks í eigna-
stétt og stétt öreiga. Það leysir þess vegna engan vanda að snúa aftur
til hins gamla eða réttara sagt — það er ekki hægt. Nútíminn er nefni-
179