Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 6

Tímarit Máls og menningar
Það sem mestu máli skiptir nú er styrkur og dugur þeirra mannlegu félags-
heilda sem ráða ríkjum við framgang samfélagsins. í stað einstaklingshyggju
ætti að vera komin samhyggja, sem er annað orð yfir félagshyggju. Án djúprar
og virkrar félagshyggju almennings steytir nútíma samfélag á skeri sem erfitt
verður að ná því af aftur óskemmdu.
Það sem við almennt köllum félagsstarfsemi er ræktun þeirrar félagslegu vit-
undar sem umhverfið býst við af okkur. Sú einstaklingshyggja sem byggir sam-
félagið á mætti og megni sterkra manna og foringja, en ekki á samtökum og
samfélagslegri vitund almennings, er þrándur í götu þeirrar þjóðfélagsþróunar
er við stefnum að, sem er efnahagslegur jöfnuður og sjálfstjórn almennings.
Ýmsir hafa haldið því fram að félagsdeyfð sú sem við töluðum um í upphafi,
sé skilgetið afkvæmi nútíma fjölmiðlunar. Þeir segja fjölmiðlana kappkosta inn-
rætingu sem beinlínis rugli fólk í ríminu, og með tilkomu hljóðvarps og sjón-
varps sé félagsáhuganum beint frá vinnustaðnum eða götunni inn í stofur heimil-
anna. Því er haldið fram að um leið og upplýsingar til almennings séu auknar,
sé jafnframt verið að skerða félagslegan áhuga hans. í stofunni heima eigi sér
stað eins konar mettun á fréttum sem ali af sér leiða, en lífsleiðinn gengur af
öllum heilbrigðum áhuga dauðum.
Þessi kenning segir að fjölmiðlum sé stjórnað þannig að þeir kappkosti að
viðhalda og auka það bil sem enn er á milli félagslegs umhverfis okkar og
þeirrar tegundar einstaklingshyggju sem nefnd var hér að framan. Mannkynið
á enn eftir að sigra sjálft sig og breytast, eigi það að komast klakklaust frá
þessum viðsjárverðu tímum.
En það er fleira mauir en feitt kjöt. Þótt fjölmiðlar séu sterkir og mótandi
þá fer því víðs fjarri að þeir sjái einir um mótun félagslegra vinnubragða.
Þjóðfélag okkar er flókið og samanstendur af mýmörgum stofnunum sem allar
móta manninn meira eða minna. Ein þeirra stofnana sem hvað mest mót-
unaráhrif hefur eru stjórnmálaflokkarnir. Þróun og þroski samfélagslegrar vit-
undar almennings eru að miklu leyti háð starfsháttum og vinnubrögðum þeirra.
Ég sleppi hér vísvitandi orðinu stefna, því hún skiptir að mínu mati ekki eins
miklu máli og vinnubrögð og starfshættir, þótt allt sé þetta hvert öðru skylt
og innbyrðis háð. Séu vinnubrögð ólýðræðisleg, upplýsingar af skornum skammti
og ákvarðanir teknar af fáum útvöldum, spillist félagsleg meðvitund þátttak-
enda. Fegursta stefna fær ekki unnið upp þann skaða sem fámennisvöld og
þröngsýnar flokksklíkur geta valdið.
Fólk gengur stjórnmálaflokki á hönd í þeim tilgangi að taka þátt í mótun
stefnu og lausn vandamála með því að leggja fram vinnu sína og þekkingu.
Það er nú einu sinni frumskilyrði félagslegra vinnubragða að sem flestir leggi
fram það sem þeir hafa til málanna að leggja, en ekki þjónkun undir aðra, slíkt
er húsmennska og vísar vitundinni aftur á bak. Þeir sem krefjast hlýðni og
340