Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 62

Timarit Máls og menningar
Olafur skilgreinir „kerlingabækur" sem „alþýðlegar skemmtisögur
kvenna“, en ekki virðist orðið alltaf hafa verið skilið svo. I Samvinnuna
1970 skrifar Eysteinn Sigurðsson grein um Grétu Sigfúsdóttur, Jakobínu
Sigurðardóttur og Svövu Jakobsdóttur, sem hann nefnir „þrjár skáldkon-
ur“. I innganginum, sem byggist á nákvæmlega sömu klifun og áður er
lýst, talar hann um „kerlingabækur" sem hann telur vera almennt skamm-
aryrði um bækur eftir konur. Hann segir:
Það mun flestum kunnugt, sem fylgzt hafa með framvindu íslenzkra
nútímabókmennta hin síðari árin, að það er ekki svo ýkja langt síðan
skammaryrðið „kerlingabækur“ var tíðnotað a. m. k. manna á milli, um þær
bækur, sem kvenrithöfundar sendu frá sér. Þetta var kannski ekki alveg að
ósekju, því að staðreyndin er sú, að sé litið á framlag kvenna til bókmennt-
anna síðustu tvo áratugina eða svo, þá er þar furðu lítið um raunverulega
lífvæn skáldverk, heldur má benda á verulegan hluta þeirra, sem hvað gæði
snertir stendur á hreinu eldhúsreyfarastigi.30
Skáldkonurnar þrjár sem hann síðan fjallar um eru sem sagt undan-
tekningar frá þessu, þær eru rithöfundar en ekki „kerlingar“.
Þótt kerlingabókabylgjan hafi farið dvínandi úr þessu, er hugmyndin
að baki enn við lýði. Hefur henni m. a. slegið inn í bókmenntasögu sem
kennd er við framhaldsskóla landsins, en það er bók Erlends Jónssonar
íslenzk skáldsagnaritun 1940—1970. í kafla sem heitir „Hvað er skáld-
saga“ eru taldir upp „höfundar og ritverk, sem telja má á einhvern hátt
einkennandi fyrir íslenzka skáldsagnarimn frá upphafi til þessa dags“.31
Reynast höfundamir vera tæplega 30 karlar. Eina konu nefnir Erlendur
að vísu, en ekki alveg með glöðu geði, því hann segir: „Jakobína Sigurðar-
dóttir má fljóta með í upptalningunni.“! Hins vegar hefur hann sína skoð-
un á kvennabókmenntum sem hann semr fram í lok kaflans með skáld-
legum myndhvörfum
Þegar svo hinir prófessíonellu höfundar hafa slitið svo út formi og unnið
því svo sjálfkrafa hefð, að þeir þykjast ekki lengur mega nota það til frum-
legrar sköpunar, taka við skemmtisagnahöfundar og darka á því á sinn máta,
meðan það endist til þeirra hluta. Einkum hefur íslenzkt kvenfólk verið
iðið við þvílíka skemmtisagnaframleiðslu. Hafa gagnrýnendur löngum staðið
tvílráðir andspænis þeim risavaxna iðnaði og hreint ekki getað ákveðið sig,
hvort telja bæri til bókmennta eður ei. En er ekki eins og þar sé einmitt
fullnægt því algilda lögmáli í náttúrunnar ríki, að nýta hvaðeina til hins
ýtrasta, skapa fyrst og eyða síðan?32
392