Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 46

Tímarit Mdls og menningar
... í mörgum íslendingasögum, öðrum en þeim sem þegar eru taldar, eru
lausavísur sem venja er að telja til dróttkvæða eða dróttkveðskapar. Um rétt
faðerni þessara vísna er allmikill vafi.13
Eins og áður er getið merkir orðið maður bæði karlmaður og mann-
eskja yfirleitt, og þessi tvíræða merking smitar yfir á starfsheiti, eins og
t. a. m. orðið rithöfundur. Þegar þessi orð eru nomð í skrifum um bók-
menntir er oft ákaflega óljóst við hvað sé átt, bæði kynin eða aðeins annað.
Nánari athugun leiðir þó í ljós, að í augum bókmenntafræðinga eru rit-
höfundar karlmenn, nema annað sé tekið fram sérstaklega. Þannig sýna
t. a. m. eftirfarandi orð Jóns Helgasonar, að í bókmenntasögu hans „Norges
og Islands digtning“ er gengið út frá því sem vísu að skáld séu karlmenn:
Fra 13. og 14. árh. kendes næsten ingen kærlighedsdigtning, men dette
má sikkert være overleveringens skyld; det er næppe tænkeligt at digterne,
sem báde för og senere brugte deres kunst til at göre indtryk pá kvinderne,
i disse árhundreder har været tavse.14
Jón Helgason gengur hér einnig fullkomlega fram hjá þeirri staðreynd,
að í fornsögum eru konum þó lagðar ástarvísur í munn, og má þar t. a. m.
benda á þekktar vísur Ketilríðar í Víglundarsögu. En það er dæmigert
fyrir höfundaleit bókmenntasögunnar, að hún gerir ekki ráð fyrir konum
sem mögulegum höfundum, jafnvel ekki að kvæðum sem eru lögð í munn
og ort í 1. persónu kvenkyns, svo sem Völuspá, Darraðarljóð og ýmis Eddu-
kvæða.
í grein sem Sigurður A. Magnússon skrifaði árið 1959 um „Islenzkar
bókmenntir eftir seinna stríð“ má sjá, að enn eru skáldin karlkyns, ef ekki
þau íslensku, þá að minnsta kosti þau erlendu, en grundvallarspurning
greinarinnar er sú, hvort íslenskir höfundar séu „minni hugsuðir en er-
lendir stallbræður þeirra“.15 Svarið er þetta:
Hefur þetta þá ekki breytzt á síðari árum? Jú og nei. Heimsstyrjöldin
seinni kastaði íslandi útí hringiðu alþjóðamála og rauf einangrun þjóðarinnar
að fullu og öllu. íslenzkir rithöfundar komust í nánari snertingu við um-
heiminn og lærðu margt nýtilegt af erlendum skáldbræðrum. En það er
einsog við séum ekki enn búnir að jafna okkur.. .le
Það er ekki aðeins að kyn rithöfundanna komi fram í orðinu brteður,
heldur einnig í beygingarendingu lýsingarháttarins. Við erum ekki búin,
heldur búnir. Að vísu má líta svo á að hér sé vísað til málfræðilegs kyns
orðsins rithöfundur, sem tekið hafi verið fram yfir það líffræðilega, en í
37 6