Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 22

Tímarit Mdls og menningar
í senn heillandi og ögrandi er, að hvort tveggja er í deiglunni. Menningin
er enn í mótun, og þessu mótunarferli fylgir æskuþróttur og eftirvænting.
Enginn hlutur er endanlegur. Allir möguleikar eru opnir og ekkert fullvíst
eða kannað til hlítar. Menningin hefur ekki fallið í fastar skorður eins og
víðast annars staðar í heiminum, og einmitt þetta stuðlar að frelsiskennd
og ýtir undir sífelldar tilraunir og leit að nýjum leiðum til tjáningar og
túlkunar veruleikans.
Alhæfingum sem þessum er samt vert að taka með nokkurri varúð því
vissulega eru líka til bandarískir höfundar sem eru bundnir gömlum
evrópskum hefðum og feta meira eða minna troðnar slóðir. Auk þess eru
stórir hópar í Bandaríkjunum, til að mynda blökkumenn, sem hafa síður
en svo fundið til fyrrnefndrar frelsiskenndar heldur orðið að fálma sig
áfram til að finna færa leið til að tjá eigin sögu, reynslu og ytri aðstæður.
Það væri kannski nær sanni að halda því fram að hinar hrikalegu andstæð-
ur í bandarísku þjóðlífi, togstreitan milli hinna miklu möguleika í tíma
og rúmi annars vegar og hinna lokuðu litlu samfélaga örbirgðar og von-
leysis hins vegar, hafi skapað margt af því markverðasta í bandarískum
bókmenntum. Þetta á ekki síst við um gyðinga og blökkumenn, sem þegar
á heildina er litið hafa samið eftirtektarverðustu bókmenntir eftirstríðs-
áranna.
I spjalli sem þessu er ekki nokkur vegur að gera viðhlítandi grein fyrir
því sem gerst hefur í bandarískum bókmenntum undangenginn aldarþriðj-
ung. Það væri eitthvað svipað því að reyna að gera grein fyrir öllum bók-
menntum Rómönsku Ameríku í einu erindi. Til þess þyrfti heila bók —
og hana stóra.
Ég hef því kosið að dvelja eingöngu við skáldsagnahöfunda eftir stríð
og einungis fjalla um nokkra þá helstu, jafnframt því sem ég mun leitast
við að draga upp í mjög grófum dráttum nokkrar meginlínur í bandarískri
sagnagerð.
Þó bandarísk skáldsagnagerð sé ekki nema svo sem 150 ára gömul getur
hún státað af mörgum öndvegishöfundum sem hafa skilið eftir sig djúp
spor í heimsbókmenntunum. Meðal sígildra höfunda frá síðustu öld nægir
að nefna meistarana Nathaniel Hawthorne, Edgar Allan Poe, Mark Twain,
Herman Melville, Stephen Crane og Henry James. A þessari öld komu til
sögunnar Sinclair Lewis, William Faulkner, Ernest Hemingway og John
Steinbeck, sem allir hlutu Nóbelsverðlaun, F. Scott Fitzgerald, John Dos
Passos, Theodore Dreiser, Henry Miller, Thomas Wolfe, Nathanael West,
352