Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 84

Tímarit Aíáis og menningar
er nefnt bragfrelsi. Þeir luku henni þeir Jón úr Vör í Þorpinu og Ano-
nymus. En bragfrelsið nægði ekki til að leysa Ijóðið úr klípu eftirstríðs-
áranna, það vísaði aðeins veginn áfram til módernisma, sem var leið skáld-
anna til að eiga við ringulreiðina í þjóðfélaginu, tilraun þeirra til að mála
upp flækjurnar og þær mótsagnir sem áður gat um, firringu skáldanna frá
fólkinu í landinu sem hirti ekki lengur um skáld sín. Módernismi náði
hámarki í lok 5. áratugarins, segir Kári, hámarki sem eflaust næst aldrei
afmr, því hann sameinar í sýntesu form og efni. Það er ókleift að endur-
segja efni móderns ljóðs, það þýðir það sem það er, með öðrum orðum er
það ekki hið sama ljóð.
Ef Kári er rétt skilinn þykir honum módernisminn aðeins koma fram
hreinn í tveim ljóðabókum, Tímanum og vatninu og Dymbilvöku. En
módernisminn lifir líka góðu lífi hjá Sigfúsi Daðasyni, Þorsteini frá Hamri,
Hannesi Sigfússyni í seinni bókum hans og fleiri skáldum, en sum skáld
raða sér á aðrar stefnur. Jón úr Vör endurnýjar raunsæisstefnuna í Þorpinu
sínu sem hefur mikil áhrif, Jóhannes úr Kötlum gengur lýrismanum á
hönd í Sjödægru. Sum skáld fylgja einni stefnu, eins og Hannes Pétursson
lýrismanum, önnur fleiri en einni, t. d. Dagur bæði raunsæismaður og
lýristi.
Umfjöllun Kára um skáldin og þjóðfélag þeirra er viðkvæmari og brota-
kenndari eftir 1950 en bókmenntasagan hans fram að þeim tíma. Þá er
hann kominn nær okkur í tíma en hefur samt ekki þá yfirsýn sem við
höfum nú, 11 árum eftir að hann lýkur verki sínu.
I stuttu máli sagt virðist Kári svartsýnn á þróun og kannski lífsmátt
íslenskrar Ijóðlistar og íslensks samfélags. Ef sömu stefnu er haldið áfram
í nokkra áratugi verður íslensk menning ekki lengur merkilegri en menn-
ing amerískrar borgar með svipaðan íbúafjölda, segir hann. En við verð-
um að minnast þess að hann var hér á landi á viðreisnarárunum sem í
menningarlegu tilliti voru afskaplega aftarlega á merinni. Sem bemr fer
reyndist íslensk alþýða þess megnug að hrista af sér ok kalda stríðsins og
sigrast enn einu sinni á óvinum sínum. En á þeim svörm dögum var ekki
von að hann sæi fyrir endurreisn Ijóðanna meðal almennings fyrir tilstilli
listaskáldanna vondu, endurreisn rímnanna hjá ástmegi þjóðarinnar, endur-
reisn öfugmælavísunnar hjá Böðvari Guðmundssyni og nýstárlega andófs-
tónlist Æra-Tobba okkar tíma, Megasar.
414