Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 5

Ádrepur
Félagshyggja á glapstigum.
Mikið er kvartað um lélega fundasókn og lítinn félagslegan áhuga almenn-
ings. Þeir sem vasast í félagsstarfsemi geta um það sagt margar sögur og leiðin-
legar. Klerkar messa í tómum guðshúsum, stjórnmálamennirnir tala fyrir auð-
um sölum og verkalýðsforingjar eiga í vandræðum með að halda löglega fundi
vegna lélegrar mætingar. Sama er uppi á teningnum annars staðar í þjóðfélag-
inu - fólk er haldið félagslegu sinnuleysi og deyfð.
Menn draga almennt þá niðurstöðu af þessu að almenningur sé haldinn alvar-
legum félagsleiða, en það er það sama og að segja almenning þreyttan á lýð-
ræðinu okkar margrómaða. Okkar ófullkomna lýðræðisskipulag byggir að veru-
legu leyti á víðtækum félagslegum samtökum og þátttöku almennings við
mótun stefnu. Lýðræðisskipulag, hvort sem við tengjum framan við lýsingar-
orðin borgaralegt eða sósíalískt, verður aldrei annað en fámennisstjórn - eða
klíkustjórn - ef félagslegt atgervi almennings fær ekki að þroskast og komast
ril ábyrgðar.
Eitt af því sem einkennir tíma þá sem við lifum á er breytt afstaða manns
gagnvart manni frá því sem áður var. Manneskjan var fyrr einangraðri í at-
vinnulegu tilliti og meira upp á sjálfa sig komin en seinna varð. Með nokkuð
grófri alhæfingu má segja að sjálfsþurftarbúskapur hafi verið ríkjandi búskapar-
lag fyrr á öldum. Þá var það styrkur og dugnaður einstaklingsins - að sjálfsögðu
innan ramma þeirrar þjóðfélagsgerðar og tíðaranda sem ríkti - sem mestu máli
skipti um þróun samfélagsháttanna.
Nú á tímum er þetta gjörbreytt. Sjálfsþurftarbúskapur er liðinn undir lok.
Manneskjan er atvinnulega orðin hlekkur í samtvinnaðri og flókinni keðju þar
sem hver er öðrum meira eða minna háður. Við lifum á afurðum sem aðrir
hafa framleitt. Við ökum bílum, notum síma og klæðumst föttirn sem aðrir
hafa búið til. Hlutur hvers og eins er fjarska smár og sést naumast nokkurn
tíma berum augum. Við erum háð öðrum og á vissan hátt upp á samfélagið
komin. Einstaklingarnir eru runnir saman í eina samfélagslega heild, þótt sprung-
ur séu djúpar í þá heild.
339