Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 24

Tímarit Máls og menningar
þessar bækur væru markverðar hvor með sínum hætti, og þá einkanlega
sú síðarnefnda, hafði Bellow ekki enn fundið sinn rétta tón, þann stíl og
frásagnarhátt sem gæfi skáldsýn hans svigrúm og skopgáfu hans laust
taumhald.
Það gerðist með þriðju skáldsögu hans, „The Adventures of Augie
March“ (1953), sem færði höfundinum skjóta frægð og verðskuldaða við-
urkenningu. I þessari löngu skáldsögu og öllum síðari skáldverkum sínum
snýr Bellow baki við hinum hefðbundna frásagnarhætti í þriðju persónu
og skrifar í fyrstu persónu. Þessi aðferð veitir hugmyndaflugi hans og
kímnigáfu stóraukið frjálsræði, þó það verði smndum á kostnað þess að
sögumaður sjálfur er ekki ævinlega dreginn nægilega skýrum dráttum.
Hins vegar verða sögurnar með þessu móti nákomnari lesandanum og taka
á sig mynd játninga. Þó sögumaður sé stundum óljós verða margar þær
persónur, sem hann á mest saman við að sælda og sterkast orka á líf hans
og örlög, þeim mun ljósari.
Eins og í nálega öllum sögum Bellows er söguhetjan, Augie March,
óráðinn og framtakslítill einstaklingur sem langar til að segja Nei (með
stórum staf) við viðbjóði og vitfirringu veraldarinnar, en kemst um síðir
að þeirri niðurstöðu að hláturinn sé haldbesta úrræðið og heppilegasta við-
bragðið við flækjum, örvæntingu og öfuguggahætti mannlífsins. Hláturinn
verður leyndardómur lífsviljans. Þetta felur þó engan veginn í sér að Bel-
low segi skilið við þá sterku siðgæðisvitund sem auðkennir öll hans verk,
heldur einungis að fjarstæður og sjálfsmótsagnir tilverunnar verði því að-
eins þolanlegar að þeim sé tekið með brosi á vör og þeim hæfileika barns-
ins að geta hrifist og undrast yfir fjölbreytileik og firrum þess fjölleikahúss
sem heimurinn er.
Næsta bók Bellows, „Seize the Day“ (1956) er smtt meistaraverk um
miðaldra mann sem hefur mistekist allt sem hann hefur tekið sér fyrir hend-
ur og uppgötvar að öll mistök hans í einkalífi og á opinberum vettvangi
verða hjákátleg og léttvæg andspænis hinni stórfenglegu staðreynd dauð-
ans, sem upphefur allan hégóma og slóttugan bægslagang mannlífsins og
færir manneskjunni þá reisn sem lífið sveik hana um.
Fimmta skáldsaga Bellows, „Henderson the Rain King“ (1958), er af
flestum talin besta verk hans til þessa. Hún greinir frá risavöxnum og vell-
auðugum miðaldra manni sem hefur í mannlegum skilningi mistekist að
lifa lífinu, aldrei fundið því neinn tilgang eða merkingu, og leggur leið
sína til Afríku í mannúðarerindum í því skyni að komast í samband við
354