Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 58

Tímarit Máls og menningar
fram hjá neinum sem fylgist með bókaútgáfu hér á landi hversu fyrirferðar-
mikinn skerf skáldsagna íslenzkar konur leggja á markað hverja jólakauptíð.
Ætli kvennasögurnar losi ekki tuginn þetta árið eins og stundum áður? ...
Lauslega má ætla að eitthvað yfir 20.000 „kerlingabækur" séu prentaðar,
mestpart seldar og sjálfsagt lesnar hér hvert haust. Þá er ótalið allt útlent
góss af sama tagi og þaðan af verra ...
Það fer ekki á milli mála hvaða skilning Ólafur leggur hér í orðið
„kerlingabækur“. Það er samheiti við „kvennasögur“ og tengt vondum
bókmenntum. Þótt hann telji það ekki rétt „að draga allar skáldsögur ís-
lenzkra kvenna í einn dilk aðgreiningarlaust“, verður honum það á sjálf-
um. Hann segir:
Menn taka þó eftir hversu fátítt það er að kona sendi frá sér bókmennta-
verk sem nái máli. Og þegar litið er yfir kvennasögur eins hausts er einsætt
að allur obbinn af þeim eru skemmtisögur af sama tagi, sömu gerðar. Alþýð-
legur skemmtilestur á sannarlega allan rétt á sér; og sízt spillir að slík nauð-
synjavara sé heimafengin. Það er óþarfi að mikla fyrir sér fyrirfram vesal-
dóm þessa bókmenntaiðnaðar. Vinsældirnar gera hann forvitnilegan við-
kynningar, — þó varla sé bjóðandi í heilsuna þeirra sem lesa allan staflann
ár eftir ár.
Síðan kemur rúsínan í pylsuendanum:
Fyrir þessar forvitnisakir las ég nýlega þrjár nýjar skáldsögur íslenzkra
kvenna — nokkurn veginn af handahófi.
Sögurnar sem hann hefur rambað á eru eftir jafnólíka höfunda og Guð-
rúnu A. Jónsdóttur og Guðrúnu frá Lundi annars vegar og Ragnheiði
Jónsdótmr hins vegar. Niðurstaðan af lestrinum er þessi:
Og einstakar „kerlingabækur" geta oft og tíðum verið allrar virðingar
verðar: það er mikilsverðara að lánast lítill hlutur laglega en rembast til
einskis yfir „miklu“.
„Kerlingabækur“ eru enn á dagskrá hjá Sigurði A. Magnússyni í sept-
ember 1965, en þá skrifar hann grein sem hann nefnir „Að brjóta náttúru-
lögmálið“ og fjallar um framtíð íslenskra bókmennta. Talar hann þar um,
„að í þjóðfélagi þar sem allt er slakt og einhvernveginn komið úr reip-
unum sé ógerningur að skapa skáldverki þá spennu sem nauðsynleg er til
að lyfta því yfir þurra annála eða marklausan vaðal, einsog megnið af
hinum frægu „kerlingabókum“ síðustu ára er“.25 Hér má enn fá brot í
skilgreininguna á „kerlingabókum“: Megnið af þeim er marklaus vaðall.
388