Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 40

Tímarit Máls og menningar
í þessum línum er ekki verið að drótta einu né öðru að persónunni Sig-
urði A. Magnússyni. Ég er ekki að fjalla um hann, heldur fyrirbrigðið
kerlingabækur og þá almennu hugmyndafræði sem í orðinu birtist. Að
Sigurður skuli taka orð mín sem „sérstæða aðdróttun" við sig, get ég ekki
kennt öðru en þeim hvimleiða sið, sem hefur eyðilagt alla marktæka bók-
menntaumræðu á Islandi, og hann er sá að blanda saman mönnum og mál-
efnum. Mun ég ekki ræða aðdróttunarhlið athugasemdar hans frekar, en
þeim mun meir þau atriði hennar sem varða merkingu og notkun þessa
ákveðna orðs.
Eftirfarandi samantekt minni um samband „kerlingabóka" og bók-
mennta eftir konur er ekki eingöngu ætlað að vera svar til Sigurðar A.
Magnússonar og þeirrar bókmenntastofnunar sem hann er fulltrúi fyrir.
Henni er einnig og öllu fremur ætlað að kasta Ijósi yfir vanræktan þátt
í íslenskri bókmenntasögu, sem er kúgun á kvenrithöfundum og verkum
þeirra.
Mannkynið og hitt kynið.
Þegar rætt er um félagslega hlið tungumála, eins og t. a. m. merkingu ein-
stakra orða, er nauðsynlegt að gera greinarmun á máli og málnotkun, eða
því sem franski málvísindamaðurinn Ferdinand Saussure kallaði la langue
og la parole. Þetta gerir Sigurður ekki, þegar hann í eftirfarandi orðum
ruglar saman orðaforða málsins og því sem hann kallar „blæ“ þess:
Ég fæst ekki til að sjá eða viðurkenna að orðið þ: kerlingabækur] þurfi
endilega að sýna lítilsvirðingu á konum hvað þá að það leiði í ljós andúð
á kvennabókmenntum ... Vitaskuld er endalaust hægt að munnhöggvast um
það hvort kynbundin orð með neikvæðum blæ ... eigi rétt á sér í málinu,
en ég sný ekki aftur með þá skoðun, að þá sé jafnréttisbaráttan komin út í
öfgar ef menn ætla sér í hennar nafni að taka sig til og gelda íslenska tungu.
... Ég sé minna en ekkert unnið við að strika slík orð út úr leyfilegum orða-
forða, því það gerir tunguna einungis blæbrigðasnauðari.3
Mergurinn málsins í sambandi við merkingu og notkun kynbundinna
orða er að sjálfsögðu ekki sjálfur orðaforðinn. Það er líffræðileg staðreynd,
sem enginn neitar, að til eru tvö kyn, og um þau þarf vitaskuld að hafa orð.
Það sem hins vegar skiptir máli er hvemig þessi orð eru notuð, í hvaða
félagslegu samhengi.
í málnotkuninni speglast hugmyndafræði karlveldisins um konur sem
„hitt kynið“. Séu þær ekki gerðar með öllu ósýnilegar, koma þær fram í
370