Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Page 88

Tímarit Máls og menningar
af hólmi með draumi undir værðarvoð úr þoku. Kaflinn á undan er í nú-
tíð og athafnir hans hafa samstundis áhrif. Lokakaflinn er hins vegar í
þátíð eins og skáldið beini athygli sinni aftur handan við nútíð vitaþáttar-
ins eða eins og hann hafi færst fram í tíma og líti nú aftur til alls þess þáttar
eða kvæðisins í heild. Þessi kvæðislok (IV,31—39) hafa mér alltaf þótt
klaufaleg. Þau eru veik innan heildarinnar, en kannske var nauðsynlegt að
láta kvæðið fjara út á einhvern slíkan hátt. Augljósust tenging milli loka-
vísuorðanna og þess sem á undan er gengið er draumaminnið, drauma í 30.
línu og dreymdi í 31. línu. Gæti lokaatriðið verið einn þessara forboðnu
drauma? Verður skáldið lostafullum draumum að bráð þar sem hann glímir
við Spurningarnar Miklu í afskekktu virki sínu í auðninni? Eg bendi á þessa
túlkun vegna þess að tengingin blasir við, samt hefur mér aldrei virst þessi
hliðskipun annað en hending ein. Til þess eru skilin of skörp að öðru leyti,
hugblærinn gerbreytist. Auk þess mundu kvæðislokin þá eiga sér stað í ofur-
litlu horni einnar myndar, sem varla er bjóðandi verki af þessari stærð. Samt
get ég ekki komið auga á haldbetri skýringu. Vissulega hefur þetta stef kom-
ið áður fyrir í kvæðinu. Það er tæpt á því þar sem vikið er að stjörnunni og
drottningunni í línum 1,92—95 og í hinni áhrifamiklu mynd í III. hluta,
„En hár þitt flæðir líkt og heilagt sólskin / um huga minn.“ (111,22—23).
Þessi önnur persóna er þá ef til vill „raunveruleg“, kannske einhver utan við
huga skáldsins. Hugsunin um hana hefur verið skáldinu huggun í fortíð-
inni en þegar hún nálgast grípur hann angist. Hugsunin um ástina er skáld-
inu ef til vill meira að skapi en bein návist hennar. Nafnið sem hann gefur
henni er Amora og þar með er hún fulltrúi ástarinnar, eða konunnar al-
mennt. Samt er ég aldrei sáttur við þessa síðustu línu. Það er eins og
básúnuleikari láti hljóðfærið falla um leið og síðasti hljómur stórbrotinn-
ar hljómkviðu deyr út í salnum. Hávært málmhljóð.
Ég vonast til að lesandi hafi áttað sig á því að ég hef reynt í þessari um-
fjöllun minni um Dymbilvöku að greina á milli „hlutlægra“ atriða, þ.e.a.s.
útskýringa á óljósum tengslum innan kvæðisins, sem ég býst við að flestir les-
endur muni verða mér sammála um, og „huglægra“ túlkana sem ég hef
sett fram til marks um hina víðu skírskotun kvæðisins. Þessar túlkanir eru
ekki í mótsögn við eðli kvæðisins því að styrkur þess felst í því að það getur
vísað til hvers sem er án þess að vera neitt af því.
Kvæðið fellur vel að íslenskum veruleika snemma á árinu 1949. Fyrstu
árin eftir heimsstyrjöldina urðu mörgum Islendingum erfið. Utþenslustefna
78