Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Blaðsíða 22

Tímarit Máls og menningar
gangandi. Jafnvel í lýðræðisríkjum er unnt að viðhalda fordómum og
vanþekkingu vegna þess að margt það er lýtur að hermálum er almenningi
ekki aðgengilegt, hvorki austan tjalds né vestan — þótt þar sé vissulega
mikill munur á engu að síður.
Vígbúnaður snýst í eðli sínu um öryggi þjóðar — ekkert annað. En hér
greinir menn vissulega á um leiðir að örygginu. Hemaðarsinnar telja, að
vopn séu eina svarið og áhrif þeirra eru mjög áberandi á okkar tímum.
Stjórnmálamenn hafa margir hverjir kvartað mjög undan „lobbýisma“
hernaðarsinna á alþjóðlegum vettvangi. Þar er um að ræða áhrif vopnafram-
leiðenda, vopnasala (sala vopna til þriðja heimsins hefur aukizt gífurlega á
fáum árum), herforingja og fleiri aðila sem lifa á vígbúnaði.
A seinni árum hafa á hinn bóginn risið upp friðarrannsóknarstofnanir
víðs vegar um heim, oft í tengslum við háskóla. Þar rannsaka menn
samskipti þjóða og leiðir til þess að tryggja frið með fjölbreytilegum hætti.
Þyngst er þar á metunum að slaka á spennu og auka gagnkvæmt traust, sýna
vináttu í stað hörku, svo eitthvað sé nefnt.
Að hata óvinif
Þekking manna nær vissulega langt á mörgum sviðum. En hvað vita menn
um vináttu og óvináttu? Hversu vel er búið að þeim fræðigreinum, sem
fjalla um mannleg samskipti, friðsamleg samskipti þjóða á tímum ört
vaxandi fólksfjölda þar sem samskipti manna verða sífellt nánari og
viðkvæmari? Hér er um að ræða eitt mikilvægasta lífsskilyrði nútímans.
Ognarjafnvægið er grundvallað á hatri til óvinarins. Það er tiltölulega ný
hernaðarkenning. Landvarnir hafa ekki verið reistar á þeim grunni. Kristin
siðfræði hefur skilgreint hlutverk kristinna manna í „réttlátu stríði“. Ógnar-
jafnvægið fellur ekki undir þær skilgreiningar. Þeir guðfræðingar, sem
mótuðu upphaflega afstöðu vestrænna kirkna til kjarnorkuvopna höfðu
ýmsar skoðanir, allt frá algjörri höfnun til þess að viðurkenna réttmæti
þeirra á þann hátt, að þau væru að vísu illur kostur en tilvera þeirra væri
staðreynd. Tækniþróunin hefði leitt þau fram í dagsljósið og nú væri ekki
um annað að ræða en læra að búa við það ástand með einhverjum hætti. En
þeir sem þessari skoðun héldu fram litu almennt þannig á málið, að
kjarnorkuvopn væru tímabundið fyrirbæri og aðeins réttlætanlegt að reikna
með þeim í varnarkerfi unz aðrar leiðir hefðu fundizt. Nú spyrja menn,
hvort þeirra leiða hafi í alvöru verið leitað og hvort leitazt hafi verið við í
alvöru að ná sáttum við óvininn. Svörin eru neikvæð.
Þegar enn á að auka kjarnorkuvígbúnað — til viðbótar við gífurlega
aukningu á „hefðbundnum“ vopnabúnaði — þá vakna menn við illan
12