Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Page 58

Tímarit Máls og menningar
hann ráð þeim sem eftir lifa af konungsfjölskyldunni. Sjálfur hefur hann
fengið að kenna á beittri egg, svo að bitur er sú egg sem lendir á hálsum
konungssona. Sú stígandi er í hefnd Völundar að hann skilur að lokum við
konunginn, ólamaðan að vísu á líkama, en engu að síður lamaðan á sál og í
djúpri angist. Hann hefur ekki einungis misst syni sína og þá jafnframt
fengið vitneskju að því er ætla má um endalok konungsdóms síns, heldur
orðið fyrir ólýsanlegri hneisu.
Ef hugað er nánar að þáttum sakleysis og sektar, er ljóst að vegna
trygglyndis síns verðskuldar Völundur það ekki að kona hans fljúgi brott
frá honum, hvað þá að aðför konungsmanna sé á nokkurn hátt réttlætanleg.
(Hér er vitaskuld vísað á bug þeirri grunsemd að Völundur hafi í upphafi
náð smíðaefni sínu frá Níðaði konungi). Vandræði kviðunnar hefjast þannig
á því að veist er að sakleysinu, og eru ótryggð og ágirni helstu orsakir
þeirrar framvindu. Hefnd Völundar byrjar einnig á þann hátt að hann gerir
höfðinu styttri sveina tvo sem naumast hafa unnið sér annað til óhelgi en að
vilja forvitnast um hagi hans. Böðvildur konungsdóttir, systir þeirra
sveinanna, hefur og lítt til saka unnið nema þá helst að hafa veitt viðtöku illa
fenginni gjöf frá föður sínum, þ. e. baugi þeim sem fyrr getur. Böðvildur
konungsdóttir er fremur litlaus persóna og aðgerðarlítil og að því leyti ólík
nafnlausri móður sinni. Drottningin, móðir hennar, er sögð kunnig og gefur
skipanir um að Völundi skuli misþyrmt. Hefnd hans hlýtur því einnig að
beinast gegn henni.
Völundur er rændur, honum er misþyrmt og hann er þrælkaður. Hann
ræðir um harma sína sem á yfirborðinu eru þrenns konar. Að ytra borði er
hefnd hans einnig þríþætt. Henni er stefnt að Níðaði konungi, drottningu
hans og dóttur. Völundur nemur ekki staðar eftir dráp konungssona, heldur
smíðar hann gersemar úr höfuðkúpum þeirra, augum og tönnum og deilir
þeim í þrjá staði. I lausamálsgrein sem skotið er inn í kviðuna segir að
þrælkun Völundar fylgi sú kvöð að hann smíði konungi gersemar. Hann
smíðar þó ekki honum einum heldur bæði drottningunni og Böðvildi. Þau
Níðaður og Böðvildur hafa, þegar hér er komið sögu, glatt sig við gripi úr
eigu Völundar. Drottning hefur aftur á móti leitt hann sjónum og dregið af
athugun sinni þá ályktun að augun í honum séu eins og í fránum ormi, hann
sé hættulegur og því ráðlegast að limlesta hann þegar í stað. I hefnd
Völundar má á fyrsta stigi hennar greina þrjá þætti. Fyrst er það aðgætandi
og dráp sveinanna tveggja kann að fela í sér að Völundur hafi kippt
grunninum undan konungdæmi Níðaðar. Þessu næst kemur hugarangur
það sem hlýtur að þjá jafnt foreldra sem systur við ástvinamissi. Skipting
gersemanna sem Völundur smíðar er loks sá þáttur hefndanna sem telja ber
mjög mikilvægan í hinu rökræna samhengi kviðunnar. Þau konungurinn,
48