Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Qupperneq 62

Tímarit Máls og menningar
Völundarkviða, eins og hún hefir geymzt í Eddu, er nægilega ljós til þess, að
enginn þarf að velkjast í vafa um, að hún geymir minni um sterka trú á
töfrahring. Þó er aldrei sagt í kvæðinu berum orðum, hver náttúra hringsins
sé, og það þarf engan veginn að vera, að höfundi kvæðisins hafi verið það
fyllilega ljóst. Við höfum því rniður ekki heimildirnar að þeim söguefnum,
sem höfundurinn notaði sem uppistöðu í kvæði sitt, og getum því ekki fullyrt
neitt afdráttarlaust um þetta atriði.
(íslenzk tunga II, bls. 18).
Með þessa þörfu athugasemd prófessors Halldórs Halldórssonar í huga er
rétt að minnast á þau alkunnu sannindi að listamenn á borð við höfund
Völundarkviðu móta aðföng sín á ýmsan veg. Því er það oft ógerningur að
skera nákvæmlega úr um hvers eðlis þessi aðföng hafi verið og þá, ef þau
verða á einhvern hátt greind, hvort listamaðurinn sjálfur hafi gert sér
fullkomlega grein fyrir eðli þeirra og uppruna.
Hversu sem þessu er annars farið, má fullyrða að baugur Völundar skapi
kviðunni um hann sterkt mýtólógískt samhengi. Þótt mikið hafi verið um
hann ritað, eins og fyrr greinir, er rétt að bæta þar við örstuttri athugasemd.
Edduskýrendur hafa velt því talsvert fyrir sér hvernig menn Níðaðar
konungs hafi þekkt töfrabaug Völundar úr þeim 700 hringum sem hann
hafði dregið á bast og vitað að hann var sá sem þeir skyldu ræna. Eru bolla-
leggingar um það efni dálítið broslegar. Litlar líkur eru til þess að á hringinn
hafi verið greypt orðin „taktu mig“ eða eitthvað því um líkt og enn ólíklegra
að höfundur sjálfur hafi brotið heilann um auðkenni hans. Fróðlegt er engu
að síður að hyggja nánar að áhrifamætti þessa baugs. Þegar Völundur saknar
hans fyrst, segir að hann sæti lengi og sofnaði síðan og vaknaði af þeim
svefni viljalaus. Má nú spyrja hvort hvarf hringsins ylli svefnhöfginni, það
drægi úr Völundi mátt svo að hann gæti ekki haldið sér vakandi. Svefn
Völundar virðist furðu djúpur því að hann verður þess ekki var þegar
árásarmenn leggja á hann böndin. Hringleysið veldur honum þó ekki langri
syfju því að mjög er hann vakandi í sævar stöð þar sem hann gerir Níðaði
vél, og ekki skorti hann þrótt til að drepa bræðurna tvo. Verða þessir
atburðir báðir áður en hann heimtir hringinn aftur (hér er gert ráð fyrir
slíkri endurheimt þótt henni sé ekki lýst með beinum orðum). Athyglis-
verðast er þó að ekki hefur Völundur fyrr náð hringnum aftur frá Böðvildi
en að hana hendir sama slys og Völund áður. Hún steinsofnar sitjandi og
verður barnshafandi í svefninum, og hefur mörg konan vaknað af blundi við
minna. Freistandi er að ætla að í báðum þeim tilvikum sem nú hafa verið
tilfærð um óeðlilega djúpan svefn megi greina nokkur tengsl við töfrahring
kviðunnar og þá ekki örgrannt um að sá sem missi hans falli í svo djúpan
svefn að hann fái ekki gætt sín. Hefðum við þá gott dæmi um fullkomið
52